Theo dõi Báo Tây Ninh trên
(BTNO) -
Trong những ngày này, chúng ta long trọng kỷ niệm 20 năm Việt Nam gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và 48 năm thành lập ASEAN. Điều này càng thêm nhiều ý nghĩa trong bối cảnh ASEAN sắp hình thành Cộng đồng vào cuối năm 2015. Với tinh thần “ôn cố tri tân”, đây là dịp để chúng ta chiêm nghiệm chặng đường 20 năm đã đi qua và nghĩ suy về chặng đường phía trước.
Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh.
Quyết định gia nhập ASEAN là một bước đi chiến lược đúng đắn và sáng suốt của Đảng và Nhà nước ta, đánh dấu cột mốc quan trọng trong tiến trình hội nhập quốc tế của đất nước. ASEAN là một trong những điểm đột phá đầu tiên để chúng ta triển khai phương châm đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại mà Đại hội Đảng lần thứ VII đề ra.
Quá trình Việt Nam tham gia ASEAN luôn gắn với những chủ trương lớn về đối ngoại và hội nhập quốc tế của Đảng và Nhà nước ta.
Đại hội Đảng lần thứ VI đã khẳng định: “Chúng ta mong muốn và sẵn sàng cùng các nước trong khu vực thương lượng để giải quyết các vấn đề Đông Nam Á, thiết lập quan hệ cùng tồn tại hòa bình, xây dựng Đông Nam Á thành khu vực hòa bình, ổn định và hợp tác”.
Đại hội Đảng lần thứ X nhấn mạnh “thúc đẩy quan hệ hợp tác toàn diện và có hiệu quả với các nước ASEAN, các nước châu Á - Thái Bình Dương”.
Đến Đại hội Đảng XI, thế và lực mới của đất nước đã giúp chúng ta tự tin đặt mục tiêu “chủ động, tích cực và có trách nhiệm cùng các nước xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, tăng cường quan hệ với các đối tác, duy trì và củng cố vai trò quan trọng của ASEAN trong các khuôn khổ hợp tác ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương”, “phấn đấu cùng các nước ASEAN xây dựng Đông Nam Á thành một khu vực hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển phồn vinh”.
Có thể nói, các giai đoạn Việt Nam tham gia ASEAN, là một trong những cơ sở cho quá trình đổi mới tư duy đối ngoại của Việt Nam.
Từ thực tế hiện nay, những lợi ích từ việc gia nhập ASEAN là hiển nhiên. Nhưng nhìn lại bối cảnh trong nước và quốc tế đầu những năm 1990, chúng ta mới thấy hết quyết tâm và bản lĩnh của Lãnh đạo Đảng và Nhà nước khi phải vượt qua khó khăn để quyết định gia nhập ASEAN.
Ít ai có thể hình dung được một Việt Nam đã từng trăn trở với suy nghĩ “hòa nhập” hay sẽ bị “hòa tan” 20 năm trước đây lại có thể đóng vai trò chủ động, tích cực trong ASEAN như hiện nay.
Kinh nghiệm thành công với ASEAN đã tạo đà để Việt Nam vững tin mở rộng, nâng tầm quá trình hội nhập quốc tế của đất nước với việc gia nhập APEC, ASEM, WTO và đảm nhiệm thành công vai trò thành viên của nhiều cơ quan quan trọng của Liên hợp quốc như Hội đồng Bảo an, Hội đồng Nhân quyền, Ủy ban Di sản Thế giới UNESCO…
Việt Nam – Nguồn lực nhỏ, đóng góp lớn
So với nhiều nước thành viên ASEAN, Việt Nam ở một chừng mực vẫn đứng sau về trình độ phát triển. Tuy nhiên, chúng ta có thể tự hào về những đóng góp ngày càng quan trọng của Việt Nam trong suốt 20 năm qua cho Hiệp hội.
Ngay sau khi gia nhập ASEAN, chúng ta đã tích cực thúc đẩy ASEAN kết nạp các nước Campuchia, Lào và Myanmar mặc dù phải đối mặt với không ít lực cản. Việt Nam đã trở thành cây cầu nối Đông Nam Á lục địa với Đông Nam Á hải đảo, để đến năm 1999, giấc mơ về một đại gia đình ASEAN gồm mười quốc gia thành viên đã trở thành hiện thực.
Bỏ lại sau lưng quá khứ đối đầu và nghi kỵ, Việt Nam đã cùng ASEAN chứng minh rằng tương lai của khu vực sẽ được định hình tốt hơn bằng con đường hội nhập, đối thoại và hợp tác.
Về mặt chiến lược, việc cùng các nước thành viên chủ động “lái” ASEAN đi đúng hướng là đóng góp lớn nhất của Việt Nam. Ở đây có thể kể đến dấu ấn Việt Nam trong các văn kiện quan trọng của Hiệp hội như Tầm nhìn 2020 và kế hoạch triển khai Tầm nhìn, Tuyên bố hòa hợp ASEAN II, Hiến chương ASEAN, Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN (2009-2015) cùng các Kế hoạch triển khai trên từng trụ cột Cộng đồng, Kế hoạch công tác về Sáng kiến liên kết ASEAN (IAI) về thu hẹp khoảng cách phát triển, Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC)…
Hiện chúng ta tích cực tham gia xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2015, với mục tiêu làm cho liên kết ASEAN sâu rộng hơn, hoạt động trên cơ sở pháp luật và lấy người dân làm trung tâm.
Vượt qua những bỡ ngỡ ban đầu, chỉ ba năm sau khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã tổ chức thành công Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ sáu tại Hà Nội (12-1998) với những kết quả quan trọng, trong đó có Chương trình Hành động Hà Nội, góp phần định hướng phát triển của Hiệp hội, giúp ASEAN vượt qua khủng hoảng tài chính khu vực khi đó.
Đặc biệt, Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2010 với những kết quả thực chất, góp phần thúc đẩy “văn hóa thực thi” và cụ thể hóa một bước quan trọng mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN 2015, nâng cao vai trò, vị thế quốc tế của Hiệp hội.
Hẳn nhiều người sẽ ngạc nhiên nếu biết rằng mặc dù là “người đến sau”, trình độ phát triển còn thấp, song Việt Nam lại nằm trong nhóm nước đi đầu về việc thực hiện các biện pháp xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN, đạt tỷ lệ ấn tượng 93,5% so với mức trung bình 90,5% của các nước ASEAN.
Chúng ta cũng tham gia đầy đủ và sâu rộng vào các hoạt động hợp tác trong các lĩnh vực chính trị - an ninh, văn hóa – xã hội và quan hệ đối ngoại.
Đặc biệt, Việt Nam đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy mở rộng và thể chế hóa khuôn khổ quan hệ của ASEAN với các nước lớn và các đối tác quan trọng.
Trong năm Chủ tịch ASEAN 2010 của Việt Nam, quyết định mở rộng Cấp cao Đông Á (EAS) để kết nạp thêm Mỹ và Nga, lần đầu tiên tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN Mở rộng (ADMM+), vận động để đại diện cho ASEAN dự Hội nghị Thượng đỉnh G-20 tại Hàn Quốc và Canada thể hiện Việt Nam có tầm nhìn chiến lược vượt ra ngoài khu vực.
ASEAN - Sân chơi khu vực, lợi ích toàn cầu
Quá trình tham gia ASEAN đã mang lại cho Việt Nam nhiều lợi ích quan trọng và thiết thực. Trước hết, việc gia nhập ASEAN đã góp phần bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.
Suốt 20 năm qua, Đông Nam Á là một trong số ít khu vực trên thế giới không xảy ra chiến tranh nóng hoặc xung đột quy mô lớn.
Đứng trong ASEAN, Việt Nam cũng có thêm điều kiện tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ của các nước trong và ngoài khu vực nhằm bảo vệ các lợi ích an ninh và phát triển của đất nước, trong việc duy trì hòa bình và ổn định ở Biển Đông.
ASEAN cũng là sân chơi đầu tiên để Việt Nam nâng cao năng lực hội nhập quốc tế, tạo chuyển biến tích cực trong việc xây dựng và hoàn thiện chính sách, luật lệ và thủ tục trong nước cho phù hợp hơn với tiêu chuẩn quốc tế.
Có thể nói, nếu không có thành công từ Hiệp định Thương mại tự do ASEAN (AFTA) và các hiệp định Thương mại tự do giữa ASEAN với các Đối tác, thì rất khó có thể có một Việt Nam chủ động, tự tin tham gia các sân chơi lớn hơn như TPP, RCEP và một loạt các FTA lớn với EU, Hàn Quốc, Liên minh Kinh tế Á-Âu…
Qua đó, chúng ta đã mở rộng thị trường, tăng cường thu hút đầu tư, tiếp nhận công nghệ, kinh nghiệm quản lý hiện đại phục vụ cho phát triển đất nước.
Điều đáng chú ý là suốt 20 năm qua, tốc độ tăng trưởng kinh tế của các nước ASEAN và Việt Nam luôn ổn định và cao hơn tốc độ trung bình của thế giới khoảng 2 điểm phần trăm, kể cả trong những giai đoạn khủng hoảng.
Bên cạnh đó, tham gia ASEAN cũng giúp Việt Nam nâng cao năng lực thể chế và khả năng xử lý các vấn đề xuyên quốc gia như môi trường, thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu; đào tạo và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ ngoại giao đa phương ở những diễn đàn toàn cầu.
Nếu không có chặng đường “mài giũa” kinh nghiệm trong ASEAN, Việt Nam sẽ khó có thể đạt thành công trên cương vị thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ (nhiệm kỳ 2008-2009), nước chủ nhà của các Hội nghị Cấp cao ASEM-5 năm 2004, Hội nghị Cấp cao APEC 2006, Đại hội đồng Liên minh Nghị viện thế giới lần thứ 132 (2015)…
Đặc biệt, vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong ASEAN là chất xúc tác góp phần nâng cao giá trị chiến lược của Việt Nam, tăng cường quan hệ song phương của chúng ta với các đối tác ngoài ASEAN, nhất là các nước lớn.
Chặng đường 20 năm gia nhập ASEAN cũng song hành với thành công trong việc thể chế hóa khuôn khổ quan hệ với các nước lớn và các nước chủ chốt ở khu vực.
Đến nay, chúng ta đã cơ bản hoàn thành việc xây dựng quan hệ Đối tác chiến lược và Đối tác toàn diện với tất cả các nước lớn, nhất là năm nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Chúng ta đã định vị vai trò của Việt Nam trong Cộng đồng ASEAN.
Một cây làm chẳng nên non...
Thành công của ASEAN là do sự tụ hội của nhiều nhân tố, nhưng trước hết là xuất phát từ sức mạnh của tinh thần đoàn kết.
Đứng riêng lẻ, mỗi nước thành viên ASEAN chỉ là các quốc gia vừa và nhỏ. Tập hợp lại, ASEAN là cộng đồng với hơn 600 triệu dân có tổng GDP 3.000 tỷ USD, có lực lượng lao động dồi dào đứng thứ ba thế giới, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ.
Việc hình thành Cộng đồng ASEAN năm 2015 với ba trụ cột về chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội sẽ góp phần nâng cao hơn nữa vị thế và vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình.
Đây là thành quả to lớn của ASEAN sau 48 năm ra đời, đánh dấu mốc lịch sử trong tiến trình liên kết khu vực và tạo thêm xung lực mới cho ASEAN bước sang giai đoạn phát triển mới.
ASEAN ngày nay đã trở thành một thực thể chính trị-kinh tế gắn kết, có vai trò quan trọng đối với hòa bình, an ninh và phát triển ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, là đối tác quan trọng của nhiều nước và tổ chức quốc tế, được dư luận quốc tế đánh giá là một trong những tổ chức hợp tác khu vực thành công nhất.
Lịch sử 48 năm qua chỉ ra một quy luật: Khi đoàn kết, ASEAN là một nhân tố mà bất cứ nước lớn nào cũng phải tính đến; lúc chia rẽ, không những ASEAN mà cả các nước thành viên đều đánh mất vai trò.
Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ở khu vực ngày càng gay gắt, có thể nói đoàn kết và đồng thuận chính là “lẽ sống” của ASEAN.
ASEAN có vững, Việt Nam mới mạnh. Nhận thức rõ điều đó, Việt Nam đã và đang nỗ lực hết mình để củng cố đoàn kết, đồng thuận của ASEAN, nhất là trong những vấn đề mang tính chiến lược ở khu vực.
Vững tin hướng tới chặng đường phía trước
Trong thế giới ngày nay, một quốc gia dẫu kinh tế không mạnh, dân không đông, song vẫn có thể phát huy vai trò và nâng cao vị thế của mình bằng một chính sách đối ngoại đúng đắn và khôn khéo.
Thực tiễn 20 năm tham gia ASEAN đã giúp chúng ta nhận thức đầy đủ hơn về những cơ hội và thách thức, thuận lợi và khó khăn, đồng thời rút ra được những bài học quý giá.
Trong đó, sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Đảng và Nhà nước, sự tham gia trực tiếp của Lãnh đạo cấp cao, và phối hợp, đóng góp hiệu quả của các Bộ ngành, địa phương cả nước là nhân tố vô cùng quan trọng. Giai đoạn phát triển mới của ASEAN với những cơ hội và thách thức đan xen nhau đòi hỏi Việt Nam có sự chuẩn bị kỹ về mặt nội bộ để nâng cao hiệu quả tham gia hợp tác ASEAN và tranh thủ được tối đa những lợi ích có được.
Trước hết, nâng cao nhận thức về Cộng đồng ASEAN và tầm quan trọng chiến lược của việc Việt Nam tham gia hợp tác ASEAN là yêu cầu bắt buộc.
Thực trạng có đến 70% doanh nghiệp Việt Nam được khảo sát vẫn rất “mù mờ” về Cộng đồng Kinh tế ASEAN là điều đáng quan ngại.
Do đó, tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, phổ biến kiến thức về những cơ hội và thách thức từ việc tham gia Cộng đồng ASEAN không chỉ là việc riêng của các cơ quan Nhà nước, mà cũng là nghĩa vụ và lợi ích sát sườn của mỗi doanh nghiệp, thậm chí mỗi người dân.
Sức nóng của việc hình thành Cộng đồng ASEAN nói riêng và thực thi các cam kết quốc tế nói chung đòi hỏi tất cả các Bộ, ban ngành Trung ương, các địa phương cũng như doanh nghiệp và người dân cùng nhau vào cuộc.
Hai là, trong giai đoạn hội nhập quốc tế toàn diện, Việt Nam có thể chủ động phát huy vai trò nòng cốt, đi đầu trong ASEAN trong các lĩnh vực ta có lợi ích và thế mạnh, bằng việc chủ động đề xuất các sáng kiến, dự án hợp tác cụ thể.
Để làm được điều đó, chất lượng công tác nghiên cứu, dự báo chiến lược về những vấn đề liên quan đến ASEAN cũng như đội ngũ cán bộ đối ngoại đa phương và chuyên gia về ASEAN cần được đầu tư nhiều hơn nữa.
Ba là, ASEAN và Việt Nam đang đứng trước yêu cầu thích ứng, điều chỉnh cho phù hợp với tình hình mới. Bên cạnh việc kiên trì các nguyên tắc đã làm nên nền tảng và bản sắc của Hiệp hội, sự linh hoạt về biện pháp, cách làm sẽ giúp làm tăng điểm đồng, hạn chế và thu hẹp sự khác biệt giữa các nước thành viên cũng như giữa ASEAN và các đối tác.
Cuối cùng, thành bại của việc tham gia ASEAN nói riêng cũng như hội nhập quốc tế nói chung nằm ở chỗ có chiến lược, lộ trình và bước đi bài bản.
20 năm qua, việc tham gia ASEAN đã tạo đà để con tàu Việt Nam tiến ra biển lớn. Trong thời gian tới, với kim chỉ nam là Nghị quyết 22 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế và sự phối hợp chặt chẽ của các Bộ, ban, ngành, địa phương cả nước cũng như sự ủng hộ của bạn bè quốc tế, chúng ta tin tưởng rằng Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy vai trò tích cực của mình, tiếp tục đồng hành cùng ASEAN vì mục tiêu xây dựng một Cộng đồng ASEAN gắn kết và có vai trò quan trọng đối với hòa bình, an ninh và thịnh vượng ở khu vực và trên thế giới.
Phạm Bình Minh (Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao)
Theo Báo Thế giới & Việt nam
