Sau năm 1975, giai đoạn lịch sử mới đã mở ra cho báo chí Việt Nam những điều kiện và nhiệm vụ mới. Từ đó, nội dung phản ánh trên báo chí thời kỳ này cũng có những thay đổi. Trong giai đoạn trước, chủ đề trung tâm của báo chí Việt Nam là “tất cả vì Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, vì hạnh phúc của nhân dân”. Chuẩn bị cho bước ngoặt thay đổi của đất nước, báo chí đã đi trước, như một dự báo, theo thông tin trong cuốn sách Tổng quan lịch sử báo chí Việt Nam.

Báo Tây Ninh số ra ngày 30.4.1976, chào mừng thắng lợi của cuộc bầu cử Quốc hội và kỷ niệm 1 năm đại thắng mùa xuân năm 1975. Ảnh tư liệu

Phản ánh thắng lợi của đại thắng mùa xuân năm 1975, báo chí Việt Nam đã tận dụng triệt để ưu thế của mình để tuyên truyền và cổ vũ khí thế hào hùng của dân tộc. Trên các trang báo sau ngày thống nhất đất nước đã xuất hiện thường xuyên các mục tuyên truyền và giải thích ý nghĩa của cuộc thắng lợi chống Mỹ, cứu nước.

“4.000 năm, không xuân nào vui bằng xuân này”

“Trong bốn nghìn năm lịch sử, không có xuân nào vui bằng xuân 1976 này. Dân tộc ta vừa đánh thắng một tên đế quốc mạnh nhất thế giới, đất nước ta vừa làm nên một bản anh hùng ca của thời đại. Nhân dân ta vừa giành lại được hoà bình, độc lập và thống nhất trọn vẹn, Bắc Nam sum họp một nhà, mở ra giai đoạn cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội”.

Các trang báo, các chương trình phát thanh truyền hình trong thời kỳ này có dịp kể lại những trận đánh hào hùng, những giai đoạn phát triển của cuộc đại chiến mùa xuân đầy ý nghĩa. Tư liệu, tài liệu để lại cho ta biết, từ ngày l.4.1976 đến ngày 23.5.1976, báo Nhân Dân đăng loạt bài nhiều kỳ của Ðại tướng Văn Tiến Dũng, người tham gia chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh, kể chuyện về những ngày chiến đấu cuối cùng giải phóng miền Nam.

Loạt bài này cung cấp lượng thông tin hấp dẫn cho bạn đọc trong cả nước, đồng thời cũng mở ra cho người đọc cái nhìn chiến lược về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vừa qua. Báo Sài Gòn Giải Phóng từ số 212 (ngày 8.1.1976) cũng đưa tin về những chiến công oanh liệt của binh chủng không quân vận tải vào những giờ phút lịch sử của Chiến dịch Hồ Chí Minh: “30 năm qua, quân đội và nhân dân ta đã tiến những bước dài.

Từ những chiến sĩ quân giải phóng đi chân đất băng rừng vượt suối tiếp tế cho đơn vị tiến công đồn bốt phát xít Nhật, những đoàn xe đạp thồ tải đạn lên mặt trận Ðiện Biên Phủ đến những phi đoàn máy bay vận tải cất cánh từ Hà Nội tham gia cuộc tổng tiến công giải phóng Sài Gòn... cách mạng lớn lên và chiến thắng để lại cho lịch sử những chuyện thần kỳ”.

Một loạt bài viết của báo chí trong thời kỳ này đề cập tới những đơn vị anh hùng, những chiến sĩ anh hùng trong cuộc chiến tranh như: “Một thắng ba trăm” viết về trận đánh cuối cùng của Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, liệt sĩ Trần Kiệt; “Từ đường dây chiến thắng đến đường dây thống nhất” viết về Trung đoàn 132 thông tin.

Báo chí cũng trở thành cầu nối thông tin cho bạn đọc về nghệ thuật sử dụng lực lượng, chỉ đạo chiến lược tài tình của Ðảng Cộng sản Việt Nam cũng như những tư liệu quý về các phương pháp chiến đấu của các binh chủng quân đội, của quân dân du kích mà trước đây chưa có điều kiện công bố.

Dưới những thể loại hồi ký, điều tra, hay là những câu chuyện lịch sử, báo chí đã tạo dựng lại được một bức tranh toàn cảnh về sự chiến đấu, hy sinh anh dũng của nhân dân Việt Nam để giành lại cho được độc lập, tự do. Hàng loạt bài báo của báo chí nước ngoài nói về ý nghĩa cuộc đại thắng của dân tộc Việt Nam cũng được báo chí Việt Nam đăng tải.

Ðiều này góp phần khẳng định ý nghĩa to lớn của công cuộc giải phóng thống nhất đất nước và vị trí của Việt Nam trên trường thế giới. Các báo, đài trong thời kỳ này bên cạnh ý nghĩa của chiến thắng vĩ đại của dân tộc đã không ngừng ca ngợi và khẳng định ý nghĩa, vai trò to lớn của sự lãnh đạo của Ðảng và Nhà nước.

Mảng màu tươi sáng trong bức tranh báo chí Việt Nam giai đoạn 1976 - 1986 là những trang viết, những chương trình phát thanh truyền hình ôn lại thắng lợi của cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, về ý nghĩa to lớn và về lòng tin đối với đường lối lãnh đạo của Ðảng và Nhà nước. Những mảng màu đó phần nào tái hiện được không khí hào hùng, niềm vui chiến thắng, và cả những niềm tin về một tương lai tươi sáng và tốt đẹp của người dân Việt Nam.

Cổ vũ cho công cuộc thống nhất, chung sức đắp xây Tổ quốc

Nhiệm vụ đặt ra cho báo chí trong thời kỳ này ngoài việc tuyên truyền cho thắng lợi của cuộc chiến tranh giải phóng đất nước còn phải cổ vũ cho công cuộc thống nhất đất nước. Cuộc bầu cử Quốc hội chung trong cả nước đã trở thành “ngày hội hoàn thành trọn vẹn sự nghiệp thống nhất nước nhà”. Vì thế, báo chí đã tưng bừng tuyên truyền cho ý nghĩa to lớn của ngày hội toàn dân này: “Ðây là ngày hội của lịch sử của non sông đất nước ta, ngày hội thống nhất sơn hà, ngày hội chói sáng tinh thần, nghị lực và ý chí cách mạng của dân tộc ta...

Cuộc tổng tuyển cử này cũng khẳng định chân lý “nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một, sông có thể cạn, núi có thể mòn song chân lý ấy không bao giờ thay đổi”. Nhân dân ta đã đập tan mọi âm mưu chia cắt, hoàn thành trọn vẹn sự nghiệp thống nhất thiêng liêng của nước Việt Nam ta.

Báo chí gợi lên được không khí háo hức, vui mừng của người dân trên cả nước, đặc biệt những người dân Sài Gòn trong ngày hội bầu cử: “Những nơi niêm yết danh sách cử tri đều được trang trí cờ, biểu ngữ, và khẩu hiệu nền đỏ, chữ vàng trang trọng, khiến mỗi cử tri đến dò tìm tên mình trên danh sách đều cảm thấy tự hào là công dân của Tổ quốc thống nhất và chế độ mới”.

Khắp mọi miền của đất nước đều được tái hiện lại bức tranh tươi mới của ngày vui thống nhất đất nước của người dân Việt Nam: “Những cuộc thông xe cuối cùng đã kết thúc. Dù nắng hay mưa, đoạn đường nào những ngày ấy đều có cờ đỏ và lòng ai cũng lồng lộng những suy nghĩ tốt lành; tiếng cười vui gần muốn biến thành nức nở; người già và con trẻ trên mọi miền đất nước đã tranh nhau nâng niu từng đầu máy, toa xe... với tuyến đường Thống Nhất, toàn dân ta đều có chung một động thái thống nhất, suốt từ khi mới nghĩ về nó cho tới khi nó đã hoàn thành”.

Trong khi tiếp quản và xây dựng các vùng đất mới, vấn đề đặt ra cho các tờ báo phải vừa đồng thời đấu tranh những lại những luận điệu phản động còn sót lại. Báo chí Việt Nam, đặc biệt báo chí Sài Gòn trong thời kỳ này góp sức mình vào nhiệm vụ xoá bỏ những tàn dư cũ bằng cách phản ánh một cách chân thực những tệ nạn xã hội còn sót lại của bọn phản động.

Xã luận trên báo chí một lần nữa tập trung vào đề tài tuyên truyền cho khối đại đoàn kết Bắc Nam, cho những cảnh đoàn tụ gia đình của nhân dân sau ngày giải phóng. Những bài báo đó đã góp phần phục vụ tốt công tác tuyên truyền của báo chí theo định hướng của Ðảng.

Báo chí ở các tỉnh miền Nam cũng không ngừng phổ biến cho đường lối của Ðảng, Nhà nước và chủ động lựa chọn con đường đi cho bản thân mình dưới sự định hướng chung. Báo Sài Gòn Giải Phóng đi đầu trong công tác này với loại bài như “Cục diện mới ở thành phố chúng ta”, “Chung sức đắp xây Tổ quốc xã hội chủ nghĩa Việt Nam đời đời cường thịnh”…

Song song với việc bài trừ các tệ nạn, báo chí Việt Nam tuyên truyền cho những hình thức sinh hoạt văn hoá lành mạnh và bổ ích, đáp ứng được nhu cầu giải trí, văn hoá văn nghệ cho nhân dân. Các chuyên mục của báo chí cũng xuất hiện các chuyên mục, vụ việc tuyên truyền về những giá trị văn hoá - xã hội gắn liền với sự phát triển của đời sống.

Việt Ðông

(Còn tiếp)