Cán bộ xã với công việc thường ngày (Ảnh chỉ minh hoạ).

Tháng 8.2013, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 1626/QĐ-UBND (Quyết định 1626) xây dựng đề án xác định vị trí việc làm và cơ cấu ngạch công chức trong các cơ quan hành chính tỉnh Tây Ninh. Đề án được xây dựng căn cứ theo Nghị định số 36/2013/NĐ-CP ngày 22.4.2013 của Chính phủ và Thông tư số 05/2013/TT-BNV của Bộ Nội vụ về vị trí việc làm và cơ cấu ngạch công chức.

Theo kế hoạch, cuối tháng 10.2013, đề án xác định vị trí việc làm của tỉnh được hoàn tất để trình Bộ Nội vụ- cơ quan quản lý Nhà nước cao nhất về công tác cán bộ, bộ máy hành chính. Tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân khác nhau, thời gian trình Đề án lên Bộ có thể phải chậm hơn dự tính

CẦN, NHƯNG...

Theo tinh thần của Quyết định 1626, xác định danh mục vị trí việc làm gắn với chức danh, chức vụ, cơ cấu và ngạch công chức trong các cơ quan hành chính để xác định biên chế và bố trí công chức phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cơ quan hành chính trên địa bàn tỉnh. Đề án còn nhằm xây dựng kế hoạch sử dụng, tuyển dụng, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng công chức gắn với vị trí việc làm, phát huy hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực.

Qua đó sắp xếp, bố trí biên chế bảo đảm khoa học, hiệu quả, công khai, minh bạch, nâng cao chất lượng công chức của tỉnh, thực hiện tinh giản biên chế, đào thải những công chức không đáp ứng yêu cầu công việc.

Với tinh thần đó, việc triển khai đề án xác định vị trí việc làm phải bảo đảm nhiều yêu cầu quan trọng, trong đó có yêu cầu việc xác định vị trí việc làm phải phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của từng cơ quan, tổ chức, đơn vị; bảo đảm tính khoa học, khách quan, công khai, minh bạch và phù hợp với điều kiện thực tiễn; mỗi vị trí việc làm luôn gắn với một chức danh ngạch công chức nhất định.

Việc xác định cơ cấu ngạch công chức phải dựa trên căn cứ tiêu chuẩn ngạch công chức và bản mô tả công việc, khung năng lực phù hợp của mỗi vị trí việc làm. Xác định danh mục vị trí việc làm gắn với chức danh, chức vụ, cơ cấu và ngạch công chức trong các cơ quan hành chính để xác định biên chế và bố trí, sắp xếp công chức sao cho khoa học, hiệu quả.

Sau khi UBND tỉnh ban hành Quyết định 1626, ngay trong tháng 8.2013, Sở Nội vụ đã tổ chức, hướng dẫn triển khai các quy định của Bộ Nội vụ cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan. Theo ý kiến của một số cơ quan, trong quá trình triển khai, xây dựng đề án, các địa phương gặp không ít khó khăn, lúng túng. Một trong những khó khăn đó là việc thống kê, đánh giá vị trí của từng cán bộ, công chức.

Thực tế cho thấy hiện nay số lượng cán bộ, công chức làm kiêm nhiệm cùng lúc nhiều nhiệm vụ không phải ít. Do đó, trong quá trình xác định vị trí việc làm, các đơn vị không biết phải ghi thế nào cho đúng. Có đơn vị khi xây dựng đề án vị trí việc làm chỉ tập trung vào việc xác định nhiệm vụ, kết quả, sản phẩm mà chưa mô tả được các tiêu chuẩn cần thiết cũng như các yếu tố ảnh hưởng để xác định biên chế tại vị trí đó.

Một số đơn vị sau khi xây dựng đề án mô tả vị trí việc làm có tâm lý muốn tăng thêm biên chế nên chưa mô tả đúng thực chất về tính chất công việc của từng vị trí việc làm. Những khó khăn, lúng túng vừa kể được coi là nguyên nhân khiến tiến độ xây dựng đề án nói trên có phần chậm so với kế hoạch đề ra.

Đây cũng là tình hình chung của nhiều tỉnh, thành khác trong cả nước. Theo thống kê, tính đến thời điểm hiện nay, Tây Ninh có 13/19 sở, ban ngành tỉnh cùng 5/9 huyện, thành phố đã xây dựng xong đề án xác định vị trí việc làm và cơ cấu ngạch công chức. Riêng đề án xác định vị trí việc làm hiện có 11/19 sở, ban ngành tỉnh và 5/9 huyện, thành phố đã xây dựng xong. Theo kế hoạch, Tây Ninh sẽ trình đề án xác định vị trí việc làm lên Bộ Nội vụ trong quý II năm 2014.

KHÔNG DỄ THỰC HIỆN

Xét cho cùng, những khó khăn, lúng túng nêu trên chỉ có tính kỹ thuật. Vấn đề mấu chốt của đề án nằm ở chỗ khác.

Trước hết có lẽ cần thống nhất rằng, việc xây dựng đề án xác định vị trí việc làm là cần thiết (đúng ra việc này phải được làm từ lâu). Thực tế cho thấy, hiện nay không ít cơ quan giao việc chồng chéo, có khi nhiều người cùng làm chung một việc, dẫn đến tình trạng đùn đẩy, né tránh công việc.

Nhiều công chức đến cơ quan trong tư thế được giao việc gì thì làm việc nấy, ngoài ra không xác định được công việc chính của mình là gì. Tình trạng cán bộ, công chức “ngồi nhầm chỗ” hoặc “làm nhầm việc” về cơ bản không hẳn là lỗi của bản thân cán bộ, công chức ấy.

Điều này rõ ràng phụ thuộc vào công tác tổ chức nhân sự, vào quyết định phân công, phân nhiệm của lãnh đạo cơ quan. Mặc dù đã có quy định cán bộ, công chức, viên chức được làm đúng với chuyên môn được đào tạo nhưng điều này không phải lúc nào, ở đâu cũng được áp dụng một cách triệt để. Do đó, tình trạng công chức làm trái chuyên môn không những không giảm mà còn có xu hướng tăng lên.

Cách nay chưa lâu, báo Tây Ninh có đưa tin trong một cuộc họp thường kỳ của UBND tỉnh, lãnh đạo Sở Nội vụ dẫn chứng trường hợp một cử nhân sinh học nhưng được giao làm công tác văn thư. Những trường hợp tương tự như thế, nếu điều tra, thống kê đầy đủ chắc chắn sẽ cho ra con số không hề nhỏ.

Công chức dự thi nâng, chuyển ngạch

Một trong số nguyên nhân dẫn đến tình trạng cán bộ, công chức, viên chức làm trái chuyên môn là do khâu tuyển dụng. Thực tế trong nhiều cơ quan Nhà nước, việc tuyển dụng không phải lúc nào cũng xuất phát từ nhu cầu công việc thật sự. Có nơi dù đã thừa người nhưng vẫn…tuyển dụng thêm, đằng sau quyết định đó là chuyện “tế nhị”- không cần nói ra ai cũng hiểu!

Mục đích lớn nhất của đề án xác định vị trí việc làm là để tổ chức, bố trí lại bộ máy hành chính bảo đảm tính khoa học, hiệu quả. Không chỉ vậy, đề án còn được xem như một bước đi, một động thái đầu tiên để giảm bớt số người hưởng lương từ ngân sách.

Thế nhưng có ý kiến cho rằng, thực hiện đề án này không hề đơn giản, thậm chí có người còn bày tỏ hoài nghi về tính khả thi của nó. Một ví dụ giản đơn: làm thế nào để đánh giá chính xác một người hoàn thành nhiệm vụ hay không hoàn thành? Lâu nay, các nấc thang đánh giá cán bộ công chức thường gồm: không hoàn thành nhiệm vụ, hoàn thành nhiệm vụ, hoàn thành tốt nhiệm vụ, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Không ít trường hợp việc đánh giá này còn nặng về cảm tính, bởi không có “công cụ đo lường” cụ thể. Đó còn chưa kể, những người giữ vị trí đặc thù như làm công tác quy hoạch, nghiên cứu khoa học… phải cần rất nhiều thời gian, thậm chí nhiều năm mới có thể đánh giá được hiệu quả “sản phẩm” của họ.

Đề án xác định vị trí việc làm còn gặp những trở ngại khác, đó là các bộ luật. Cơ chế lâu nay là một khi đã tuyển dụng ai đó vào cơ quan Nhà nước, thì việc sa thải họ là điều không đơn giản, bởi “đương sự” được các bộ luật có liên quan bảo vệ.

Thông thường, việc sa thải, cho nghỉ việc chỉ diễn ra khi khi bản thân người đó có hành vi vi phạm pháp luật và sự vi phạm ấy phải được chứng minh một cách cụ thể, có cơ sở. Điều này cũng góp phần giải thích cho một vấn đề được bàn tới bàn lui nhưng thực hiện không chút dễ dàng: tinh giản biên chế. Đôi khi càng tinh giản, bộ máy càng…phình ra.

Không hiếm người có tâm lý chỉ cần… “lọt vào” được cơ quan Nhà nước là có thể yên tâm “sáng cắp ô đi tối cắp về” chẳng cần bận tâm công việc mình làm đạt năng suất, hiệu quả tới đâu.

Vừa qua, Bộ Nội vụ công bố sẽ giảm 100.000 công chức. Kế hoạch vừa được công bố đã làm dư luận nóng lên. Hàng loạt câu hỏi được nêu ra, tỷ như tại sao trong số gần 3 triệu người đang ăn lương Nhà nước, lại chỉ giảm có 100.000 người mà không phải con số khác? Trước đó, báo cáo trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thái Bình có thông tin: chỉ có 1% cán bộ, công chức không hoàn thành nhiệm vụ, vậy tại sao bây giờ đòi giảm ngay 100.000 người?

Cải cách hành chính nói chung, tinh giản đội ngũ cán bộ công chức nói riêng không phải bây giờ mới được bàn đến mà nó đã được đặt ra ngay từ thời bao cấp nhưng hầu như sự chuyển biến rất chậm. Nền kinh tế đất nước đang vận hành theo cơ chế thị trường nhưng cán bộ công chức hiện nay xem ra vẫn đang được Nhà nước bao cấp- bao cấp chỗ làm.

Xây dựng đề án xác định vị trí việc làm là rất cần thiết, chỉ hy vọng sự cần thiết ấy sẽ được hiện thực hoá thành những điều có ý nghĩa thiết thực cho công cuộc cải cách hành chính, thay vì xác định xong rồi… để đó, tương tự như việc kiểm định chất lượng giáo dục đã tiến hành trong thời gian qua- kiểm định xong là… thôi, chẳng ai hề hấn gì.

VIỆT ĐÔNG