Hầm đất được “khai thác tận thu” cạnh chốt dân quân Cây Me ở xã Hoà Hiệp.

Hiện nay, nhiều nơi trong tỉnh đang tồn tại một dạng khai thác khoáng sản được gọi là “khai thác tận thu”. Theo Điều 67, Luật Khoáng sản thì khai thác tận thu khoáng sản là “hoạt động khai thác khoáng sản còn lại ở bãi thải của mỏ đã có quyết định đóng cửa mỏ”. Theo điều luật trên, việc khai thác tận thu khoáng sản diễn ra ở “bãi thải” của mỏ khoáng sản, không phải ở mỏ.

Thế nhưng trong thực tế, nhiều cá nhân, doanh nghiệp đã tranh thủ sự lơi lỏng, dễ dãi của chính quyền địa phương và cơ quan chức năng để khai thác khoáng sản trái phép, núp bóng danh nghĩa “khai thác tận thu”. Ở Tây Ninh, khoáng sản được phép khai thác phổ biến nhất là đất san lấp và đất sét (dùng để làm gạch).

Đặc thù của loại mỏ (hầm) khoáng sản này là không có “bãi thải”. Các cá nhân, doanh nghiệp khai thác trực tiếp từ mỏ đưa lên xe ben rồi đưa đi tiêu thụ hoặc đến bãi chứa. Thuật ngữ “bãi thải” chủ yếu được dùng trong lĩnh vực khai thác một số khoáng sản như sắt, than đá…

Vậy thì việc cơ quan có thẩm quyền cho phép các cá nhân, doanh nghiệp “khai thác tận thu” đất san lấp, đất sét làm gạch ngói ở các mỏ đất đã hết hạn khai thác có trái với quy định của Luật Khoáng sản?

Chính nhờ “lá bùa hộ mệnh” mang tên giấy phép khai thác tận thu khoáng sản, không ít cá nhân, doanh nghiệp đã lợi dụng để khai thác đất san lấp, đất sét trái quy định (vượt độ sâu, diện tích cho phép). Như trường hợp của Công ty TNHH Đồng Tấn Phát (xã Hoà Hiệp, huyện Tân Biên) được UBND tỉnh cho phép đóng cửa mỏ trong thời hạn 3 tháng 15 ngày.

Trong thời gian đóng cửa mỏ công ty này đã hoạt động khai thác đất vượt độ sâu, diện tích quy định. Phóng viên Báo Tây Ninh đã nhiều lần liên hệ với lãnh đạo xã Hoà Hiệp và cơ quan chức năng huyện Tân Biên để thông tin về trường hợp này, đồng thời đề nghị có biện pháp kiểm tra, xử lý kịp thời. Tuy nhiên đến nay, chúng tôi vẫn chưa nhận được thông tin phản hồi từ lãnh đạo xã Hoà Hiệp cũng như Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Tân Biên.

Một biểu hiện khác của nạn khai thác đất khoáng sản trái phép là việc cá nhân, doanh nghiệp lợi dụng danh nghĩa đào ao nuôi cá để “tận dụng đất dôi dư từ việc đào ao” đem bán. Thực chất, đây là một hình thức khai thác khoáng sản “lách luật”, là một món hời cho người “đào ao”.

Doanh nghiệp muốn xin được giấy phép khai thác đất san lấp phải tốn rất nhiều chi phí (khoảng hơn 1 tỷ đồng), mất nhiều thời gian, thủ tục khá nhiêu khê. Trong khi đó, thủ tục xin đào ao nuôi cá và “tận dụng đất dôi dư” từ việc đào ao để san lấp, làm đường giao thông nông thôn thì đơn giản hơn nhiều, lại tiết giảm được nhiều chi phí nên giá thành rẻ, thu lợi cao.

Theo lý, mục đích của việc đào ao nuôi cá là nhằm mang lại hiệu quả kinh tế khả quan hơn so với mục đích sử dụng đất ban đầu (trước đó có thể là trồng cây ăn trái, cây ngắn ngày, nuôi gia súc…), còn việc tận dụng đất dôi dư chỉ là yếu tố phụ. Thế nhưng thực tế cho thấy yếu tố phụ đã trở thành mục đích chính. Từ đó, đất sản xuất nông nghiệp bị biến thành ao sâu, có khả năng vĩnh viễn không thể phục hồi lại được.

Có lẽ, cơ quan chức năng cũng cần thống kê đầy đủ về thực trạng doanh nghiệp “đào ao nuôi cá” mà sau khi đào ao xong là… bỏ trống không trong những năm gần đây để có hướng xử lý và ngăn ngừa những hành vi tương tự.

BẢO TÂM