Tình trạng nhiều tuyến kênh, mương trên địa bàn tỉnh, bị rác thải nằm dồn ứ, gây ách tắc dòng chảy và bốc mùi hôi đã và đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến việc dẫn nước tưới tiêu phục vụ sản xuất và kéo theo những hệ lụy không nhỏ về môi trường.

Để bảo đảm công tác vận hành công trình được thông suốt, ngoài việc phải thường xuyên kiểm tra hệ thống kênh, cống và vùng tưới thì trên thực tế, công nhân ngành Thuỷ lợi còn “kiêm” luôn công việc vớt rác.

Nhân viên thuỷ nông phải vớt rác

Theo một lãnh đạo Xí nghiệp thuỷ lợi huyện Dương Minh Châu, tình trạng rác thải trên các dòng kênh trên địa bàn huyện nói riêng và nhiều địa phương khác trên địa bàn tỉnh nói chung, đều xuất phát từ thói quen của một bộ phận người dân ý thức kém, họ xem kênh mương như nơi xử lý rác tự nhiên, “tiện tay là quăng”, từ túi nylon đựng cơm thừa đến băng vệ sinh, chai nhựa, xác chết động vật… Tất cả đều bị ném xuống dòng nước mà không hề nghĩ đến hậu quả.

Cá trên kênh thuỷ lợi bị chết do nước ô nhiễm

Gần trưa, trời nắng gắt như đổ lửa. Chúng tôi có mặt tại tuyến kênh thuỷ lợi T08 thuộc địa bàn xã Phước Minh, huyện Dương Minh Châu, một trong những “điểm đen” về rác thải. Trên đoạn kênh chưa đầy 500 mét, chúng tôi không khỏi giật mình khi chứng kiến hàng đống rác thải sinh hoạt đủ loại: bao nylon, chai nhựa, thậm chí cả xác động vật đang phân huỷ. Dòng nước đen bốc mùi hôi, bọt nổi trắng xoá.

Ông Phan Thành Mãi - Tổ trưởng Tổ Thuỷ nông xã Phước Minh cho biết, tổ đang quản lý hai tuyến kênh chính và 84 cống, mương, đoạn kênh nhỏ. Tình trạng rác thải ở xã Phước Minh hiện rất nghiêm trọng. Đơn vị nhiều lần tổ chức vớt rác, nạo vét kênh, nhưng đâu lại vào đấy, chỉ vài tuần là đầy rác trở lại.

“Mỗi năm chúng tôi tổ chức 3, 4 lần ra quân dọn rác trên tuyến kênh này. Tuy nhiên, kinh phí rất hạn chế, thậm chí có năm không có. Tôi kiến nghị cấp trên cần có biện pháp xử lý nghiêm các trường hợp xả rác bừa bãi để răn đe, chấm dứt tình trạng này” - ông Mãi nói.

Cần xử lý nghiêm hành vi xả rác thải sinh hoạt gây ô nhiễm kênh thuỷ lợi

Theo phản ánh của người dân, chúng tôi đến tuyến kênh TN2A7 ở xã Truông Mít và T03 ở xã Chà Là, rác thải tại những đoạn cống ngang kênh nổi lềnh bềnh, mùi hôi nồng lên.

Bà Trần Thị Thu Minh, sống cạnh kênh cho biết, trước đây, kênh rất sạch, gia đình bà thường đem mùng mền, chiếu gối xuống kênh giặt. Đây cũng là học sinh bơi lội vào ngày hè. Nhưng 10 năm trở lại đây, dòng kênh không còn như trước. Ngoài rác sinh hoạt, có lúc bà còn bắt gặp cả xác heo, gà nổi lềnh bềnh.

Công nhân ngành Thuỷ lợi còn “kiêm” luôn công việc vớt rác

“Chúng tôi đã làm đơn lên ấp, mong chính quyền có giải pháp mạnh tay để trả lại dòng kênh sạch cho người dân” - bà Minh chia sẻ.

Trước tình trạng hệ thống kênh thuỷ lợi có nguy cơ ô nhiễm do rác thải, thời gian qua, chính quyền địa phương nhiều nơi đã triển khai công tác tuyên truyền đến người dân, thực hiện mô hình bố trí cống bê tông, thùng nhựa chứa vỏ chai, bao bì thuốc BVTV tại các cánh đồng để người dân thu gom và xử lý theo quy định. Ông Đỗ Hoàng Phúc - Quyền Chủ tịch UBND xã Phước Minh cho biết, ngay từ đầu năm, UBND xã phối hợp với các đoàn thể chính trị - xã hội xã chủ động triển khai nhiều biện pháp tuyên truyền, vận động nhân dân hạn chế tình trạng vứt rác thải sinh hoạt bừa bãi, đặc biệt là không được vứt rác xuống các tuyến kênh thuỷ lợi. Đồng thời, xã cũng phối hợp đơn vị quản lý các tuyến kênh ra qua vớt rác thải tại các đầu cống để xử lý.

Trong đó, xã đã triển khai vận động 86 hộ dân sinh sống dọc các tuyến kênh thuỷ lợi trên địa bàn ký cam kết không xả rác và không thải nước thải chưa qua xử lý xuống kênh. Đồng thời, chính quyền hỗ trợ tuyên truyền, vận động người dân trang bị thùng chứa rác sinh hoạt tại nhà, tránh vứt bỏ ra kênh như trước.

Ông Triệu Văn Bình, hộ kinh doanh dịch vụ nấu ăn tại ấp 4B, xã Phước Minh, cho biết, mỗi lần nấu ăn cho đám tiệc, lượng rác thải sinh ra rất nhiều, trong đó, các loại bao bì, túi nylon, đồ thừa, mỡ chiên, nước thải… nếu không xử lý cẩn thận là ảnh hưởng ngay đến nguồn nước kênh. Chính vì vậy, khi chính quyền xã vận động các hộ dân sống ven kênh ký cam kết không xả rác xuống kênh TN08, ông Bình là người đăng ký đầu tiên.

Thay vì đổ rác ra các bãi đất trống hay tiện tay ném xuống kênh như trước, ông Bình đã đầu tư thùng chứa rác có nắp đậy, đặt tại khu vực sơ chế và nấu nướng. Rác hữu cơ như thức ăn thừa, rau củ hỏng được gom riêng; các loại chai lọ, nhựa được phân loại để bán phế liệu. Dầu mỡ thừa sau khi chiên nấu được thu gom lại, không đổ ra kênh như trước.

“Tôi đóng phí rác một tháng 100 ngàn đồng, trong khi người khác chỉ 50 ngàn thôi, đó là chuyện nên làm. Tôi thấy việc này không chỉ là giữ vệ sinh chung, mà còn là trách nhiệm của mình đối với cộng đồng” - ông Bình cho biết thêm.

Cần chung tay giải quyết

Ông Trần Như Thạch - Giám đốc Xí nghiệp Thuỷ lợi huyện Dương Minh Châu cho biết, đơn vị đang quản lý 12 tuyến kênh cấp I, cùng 170 tuyến kênh cấp II, cấp III và khoảng 40 tuyến kênh tiêu trên toàn huyện. Đây là mạng lưới thuỷ lợi quan trọng phục vụ tưới tiêu cho hàng ngàn héc-ta đất nông nghiệp và cung cấp nước sinh hoạt cho nhiều địa bàn.

Theo ông Thạch, việc xử lý hành vi vứt rác xuống kênh vẫn phụ thuộc phần lớn vào ý thức tự giác của người dân. Để hạn chế phần nào tình trạng vứt rác thải xuống kênh thuỷ lợi, Xí nghiệp Thuỷ lợi huyện phối hợp với các địa phương thành lập tổ tự quản kênh mương tại một số xã như Phước Minh, Suối Đá, Phước Ninh… Bước đầu các tổ hoạt động có hiệu quả về giám sát, tuyên truyền.

Tuy nhiên, theo Giám đốc Trần Như Thạch, do các tuyến kênh nằm trên địa bàn rộng, khó phát hiện trường hợp vứt rác thải xuống kênh. Mặc khác, thẩm quyền của đơn vị cũng chỉ dừng lại ở mức lập biên bản sự vụ, sự việc còn quyền ra quyết định xử phạt lại thuộc về chính quyền địa phương.

“Từ trước đến nay, xí nghiệp đã lập biên bản đối với 32 hộ dân có hành vi vi phạm, chủ yếu là xả thải, đổ rác ra kênh. Tuy nhiên, hiện nay chúng tôi không có thẩm quyền xử phạt mà chỉ có thể phối hợp với chính quyền xã nhắc nhở, vận động, lập cam kết” - ông Thạch nói.

Theo Chi cục thuỷ lợi Tây Ninh, hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 4 hồ chứa nước (Dầu Tiếng, Tha La, Nước Trong 1, Nước Trong 2); 10 trạm bơm điện, 1.759 tuyến kênh tưới, 365 tuyến kênh tiêu và 24 tuyến đê bao; phục vụ nhu cầu cấp nước tưới sản xuất nông nghiệp cho khoảng 150.270,65ha/3vụ, đáp ứng khoảng 75% diện tích sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh; trong đó cấp nước tưới chủ động 120.936,71ha, đạt tỷ lệ 80%; tiêu nước cho gần 97.000 ha; cấp nước công nghiệp khoảng 7 triệu m3/năm; ngăn lũ và bảo vệ cho 2.709 ha đất sản xuất nông nghiệp.

Ông Đinh Hùng Danh - Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác thuỷ lợi Tây Ninh khẳng định, công ty rất quan tâm đến chất lượng nguồn nước. Nguồn nước tốt thì sản phẩm nông nghiệp tốt và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tình trạng ô nhiễm nguồn nước trong các tuyến kênh thuỷ lợi có chiều hướng gia tăng.

“Về các giải pháp, chúng tôi cũng tiến hành thống kê tất cả các điểm xả thải trực tiếp vào công trình thuỷ lợi để có cơ sở phối hợp với chính quyền địa phương, các cơ quan chức năng tiến hành xử lý. Chúng tôi kiến nghị cơ quan chức năng, nhất là lĩnh vực môi trường, cần chung tay giải quyết” - ông Đinh Hùng Danh nhấn mạnh.

Nguyên An