Xe buýt lưu thông trên đường CMT8 xả khói mù mịt.

Sau gần 30 năm đổi mới và phát triển, cùng với cả nước, Tây Ninh đã có những bước phát triển lớn về kinh tế - xã hội, hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội đã được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên cùng với sự tăng trưởng về thu nhập và tốc độ đô thị hoá, Tây Ninh cũng đang gặp nhiều thách thức và trở ngại trong việc hoạch định kế hoạch chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có hệ thống hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ giao thông vận tải. Đặc biệt, việc xây dựng một kế hoạch định hướng phù hợp phát triển hệ thống cung cấp dịch vụ vận tải hành khách (VTHK) công cộng bằng xe buýt, trong giai đoạn trước mắt cũng như lâu dài, có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển bền vững hệ thống giao thông vận tải của tỉnh. Việc hoạch định kế hoạch và chiến lược phát triển hệ thống VTHK công cộng phù hợp cho giai đoạn ngắn hạn và dài hạn là một trong những mục tiêu quan tâm hàng đầu hiện nay của tỉnh.

Hành khách chưa mặn mà

Trước đây, Tây Ninh từng lập quy hoạch VTHK công cộng bằng xe buýt đến năm 2010. Về cơ bản, các tuyến, phương tiện và tổ chức VTHK công cộng đã được triển khai bước đầu, đáp ứng được phần nào nhu cầu của người dân trong thời gian qua. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn nhiều điều bất cập làm cho kết quả phát triển VTHK công cộng kém bền vững như: chưa có sự hỗ trợ từ Nhà nước cho các doanh nghiệp kinh doanh VTHK công cộng. Hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật phục vụ chưa được đầu tư đúng mức nhằm thu hút và phục vụ nhu cầu ngày càng cao lượng người tham gia sử dụng phương tiện VTHK công cộng. Khâu quản lý, điều hành VTHK công cộng còn thiếu sự chuyên môn hoá.

Hiện Tây Ninh có 7 tuyến VTHK công cộng bằng xe buýt đang hoạt động (trong đó có 4 tuyến nội tỉnh và 3 tuyến đến vùng phụ cận thành phố Hồ Chí Minh); 55 tuyến VTHK cố định (trong đó có 18 tuyến đi các tỉnh miền Đông Nam bộ, 29 tuyến đi các tỉnh miền Tây, 7 tuyến đi các tỉnh miền Trung và Bắc, 1 tuyến nội tỉnh). Các tuyến VTHK công cộng nội tỉnh đều do các đơn vị kinh doanh vận tải trong tỉnh đảm trách, tổng số phương tiện xe buýt VTHK công cộng nội tỉnh hiện nay là 47 chiếc với 2.350 chỗ. Các tuyến VTHK công cộng vùng phụ cận TP.Hồ Chí Minh do các công ty vận tải trong tỉnh và TP. Hồ Chí Minh phối hợp khai thác.

Tuổi thọ của các loại phương tiện hiện nay khoảng trên dưới 5 năm, một số đã trên 10 năm. Khâu bảo trì phương tiện xe buýt còn nhiều hạn chế, làm cho phương tiện mau xuống cấp. Tính tiện nghi và chất lượng phương tiện VTHK công cộng không được duy trì và nâng cao đã làm cho dịch vụ này ngày càng kém hấp dẫn đối với người dân. Lý do lớn nhất là hiệu quả kinh doanh thấp, dẫn đến nguồn thu không đủ bảo đảm cho việc duy trì và nâng cấp phát triển chất lượng phương tiện.

Số liệu thống kê cho thấy, có 50% hành khách đón xe buýt tại các trạm xe buýt, 38% đón xe không cố định và 12% là từ các bến xe. Điều này phản ánh nguyên tắc hoạt động xe buýt công cộng ở Tây Ninh chưa được tuân thủ nghiêm chỉnh hoặc các trạm dừng xe buýt còn thiếu và vị trí chưa phù hợp. Có trên 30% người sử dụng xe buýt cho rằng chất lượng xe buýt không tốt lắm, 1% cho rằng rất tệ, 55% nói là bình thường và chỉ có 14% nhận xét chất lượng xe buýt khá tốt. Nói chung số đông hành khách chưa hài lòng với chất lượng xe buýt hiện nay.

Chính vì thế mà một số tuyến xe buýt hiện đang trong tình trạng càng chạy càng lỗ và có khả năng phải ngưng hoạt động. Do kinh doanh khó khăn nên các xe chạy không đúng giờ, thậm chí sai lộ trình… làm mất uy tín đối với hành khách đang có thói quen sử dụng xe buýt, dẫn đến tình trạng hành khách “quay lưng lại”. Bên cạnh đó, điều kiện hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho hoạt động VTHK công cộng còn quá thiếu thốn, phương tiện vận tải kém tiện nghi… cũng là những “điểm trừ” cho xe buýt.

Hy vọng “đột phá” ở tương lai

Trước thực trạng trên, Sở Giao thông - Vận tải Tây Ninh đã lập quy hoạch phát triển mạng lưới VTHK công cộng bằng xe buýt trên địa bàn tỉnh Tây Ninh đến năm 2020, nhằm phát triển bền vững VTHK công cộng nói riêng và giao thông vận tải nói chung.

Theo kết quả khảo sát gần đây, Tây Ninh có 67% hộ gia đình sở hữu xe gắn máy, 10% sở hữu xe đạp. Xe máy là phương tiện chủ lực của người dân trong việc đi lại hằng ngày. Kết quả khảo sát cũng cho thấy, có tới 84% hành khách đi xe buýt cho biết thỉnh thoảng họ mới sử dụng phương tiện này. Chỉ có 6% hành khách được phỏng vấn nói rằng mình sử dụng xe buýt hằng ngày và 10% sử dụng xe buýt đi lại 1-2 lần/tuần.

Một vụ va quẹt có liên quan xe buýt ở thành phố Tây Ninh.

Làm thế nào để nâng cao số lượng hành khách sử dụng xe buýt là vấn đề sống còn của hoạt động dịch vụ VTHK công cộng. Bởi theo định hướng quy hoạch tổng thể phát triển giao thông đô thị Việt Nam đến năm 2020 (được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 101/1998/QĐ-TTg ngày 23.1.1998), mức đáp ứng nhu cầu đi lại của dân cư đô thị đối với VTHK công cộng bằng xe buýt là 10-30%. Còn mục tiêu đưa ra đối với VTHK công cộng bằng xe buýt của tỉnh Tây Ninh là 15-20% tổng nhu cầu đi lại của người dân sử dụng phương tiện VTHK công cộng.

Theo Sở Giao thông- Vận tải Tây Ninh, nhu cầu đi lại bằng xe buýt trong tỉnh chính là tiềm năng cao cho loại hình dịch vụ vận tải này nếu như biết tổ chức phục vụ tốt. Cần phải tạo ra được sự hấp dẫn của xe buýt để khuyến khích người dân sử dụng nó như: giá vé phù hợp, có chính sách giảm giá và ưu đãi cho khách đi lại thường xuyên, tần suất hoạt động của tuyến cao, đi lại nhanh chóng, chính xác về mặt thời gian, chất lượng phương tiện tốt...

Chiến lược phát triển VTHK công cộng bằng xe buýt còn nhằm hạn chế phương tiện cá nhân, kéo giảm tai nạn giao thông, phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng an toàn, hiệu quả, tiết kiệm. Hoạt động VTHK công cộng bằng xe buýt sẽ không đạt hiệu quả nếu như các phương tiện cơ giới cá nhân cứ phát triển một cách ồ ạt, thiếu sự kiểm soát.

Đến năm 2020, mạng lưới tuyến xe buýt trên địa bàn tỉnh Tây Ninh sẽ gồm 14 tuyến (gấp đôi hiện tại), trong đó 7 tuyến nội tỉnh và 7 tuyến lân cận với tổng chiều dài 560km. Như vậy, mạng lưới tuyến xe buýt- theo quy hoạch sẽ phủ khắp các trục đường chính của tỉnh, nối đô thị trung tâm với các đô thị cấp huyện và các đô thị của các tỉnh bạn lân cận. Có một vấn đề đặt ra trong giai đoạn này là cần phải tăng cường công tác quản lý và kiểm tra, kiểm soát. Hạ tầng kỹ thuật trên tuyến, đặc biệt là các trạm dừng, cũng cần được quan tâm đầu tư.

Dự báo sau năm 2020, việc sử dụng xe buýt để đi lại sẽ trở thành sự lựa chọn không thể khác của đại bộ phận hành khách trong tỉnh. Trong đó, thành phố Tây Ninh sẽ được đặc biệt quan tâm đầu tư thúc đẩy hệ thống xe buýt “khép kín” các tuyến giao thông.

HOÀNG THI