Khu dự án đào ao nuôi cá của ông Hồ Thanh Hiên, ấp Trà Sim, xã Ninh Điền vẫn còn tiếp tục khai thác đất dù giấy phép đã hết hạn từ lâu (vạt cỏ nằm ở giữa vách bờ ao chính là độ sâu 2,5m theo giấy phép được cấp).

Qua câu chuyện trao đổi với chúng tôi, ông Lê Văn Khải- Chi cục trưởng Chi cục Thuỷ sản cho biết, thông thường, ao nuôi cá có độ sâu khoảng từ 2,5m đến 3m. Đây là độ sâu tiêu chuẩn để cá nuôi phát triển tốt, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Ao nông hơn hoặc sâu hơn mức tiêu chuẩn này cá sẽ chậm phát triển.

Do đó các tổ chức, cá nhân nếu thực sự muốn nuôi cá với mục đích phát triển kinh tế thì chỉ cần đào ao ở độ sâu kể trên. Thế nhưng, theo thống kê của Chi cục Thuỷ sản, có những tổ chức, cá nhân tiếng là đào ao nuôi cá nhưng lại đào ao sâu từ 7m đến 10m (?).

Ông Khải cũng thừa nhận một điều rất bất cập trong công tác quản lý của ngành chức năng hiện nay, là không có bất cứ một điều khoản chế tài nào để xử lý các trường hợp xin thực hiện dự án đào ao nuôi cá nhưng lại… không thả cá để nuôi. Chi cục Thuỷ sản chỉ biết vận động các chủ đầu tư nhanh chóng thả cá xuống nuôi sau khi đào ao, xử lý đất xong.

Ao nuôi cá mà không có cá

Chúng tôi cùng đoàn công tác liên ngành đi khảo sát thực tế một số dự án đào ao nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn huyện Châu Thành và huyện Dương Minh Châu.

Tại một địa điểm đã hết thời hạn được phép đào ao, khai thác đất từ lâu ở ấp Thanh Trung, xã Thanh Điền của huyện Châu Thành, hiện trạng bày ra là ao nước có diện tích 3.000m2 chẳng khác gì “tàn tích” của quá trình khai thác khoáng sản, không giống ao nuôi cá chút nào. Xung quanh ao không có rào chắn để bảo đảm an toàn cho người và vật nuôi theo quy định.

Tại một dự án nuôi trồng thuỷ sản khác ở ấp Khởi Trung, xã Cầu Khởi, huyện Dương Minh Châu, dù đã hết hạn đào ao theo giấy phép nhưng ao này vẫn chưa đào hoàn chỉnh và không thể nuôi cá được.

Nguyên nhân là cách đây hơn một năm, khi đang trong quá trình đào ao, khai thác đất thì chủ ao bị ngành chức năng huyện Dương Minh Châu lập biên bản vi phạm, yêu cầu đình chỉ hoạt động do khai thác đất quá độ sâu cho phép.

Tại thời điểm đó, cơ quan chức năng yêu cầu chủ ao, doanh nghiệp khai thác phải giữ nguyên hiện trạng chờ xử lý. Sau hơn 1 năm bị đình chỉ, ngày 30.5 vừa qua, tại đây đã xảy ra một tai nạn thương tâm- một thiếu niên bị chết đuối dưới ao nước này.

Theo lời chủ ao, do đến nay vẫn chưa có kết quả xử lý của cơ quan chức năng nên không thể tiếp tục thực hiện hoàn chỉnh việc đào ao nuôi cá.

 Một cán bộ lãnh đạo Phòng Tài nguyên- Môi trường huyện Châu Thành cho biết, cách đây khoảng một tháng, đoàn liên ngành tỉnh, huyện đến kiểm tra một dự án đào ao nuôi cá trên địa bàn huyện này và đã phát hiện chủ ao đang tiếp tục cho móc đất dù giấy phép đã hết hạn.

Sau đó một tháng, khi đoàn trở lại kiểm tra lần hai thì ao đất đã bị móc nhiều hơn, sâu hơn. Vậy mà đến nay, hành vi vi phạm trên vẫn chưa bị xử lý.

Cũng theo vị cán bộ trên, đáng lý ra khi cấp giấy phép đào ao nuôi trồng thuỷ sản, ngành nông nghiệp cần phải quan tâm kiểm tra thường xuyên; nếu phát hiện chủ dự án cho đào ao sâu hơn quy định trong giấy phép thì phải có biện pháp ngăn chặn kịp thời.

Thực tế trong thời gian qua, dù Phòng Tài nguyên- Môi trường đã nhiều lần mời kết hợp đi kiểm tra các dự án đào ao nuôi trồng thuỷ sản, nhưng ngành Nông nghiệp huyện vẫn chưa mặn  mà.

Phải nói bên cạnh các vụ “đào ao nuôi cá mà chẳng có cá nuôi”, cũng có những trường hợp thực hiện đúng mục đích dự án. Chẳng hạn như ông Lê Hoàng Nam ở ấp Ninh Bình, xã Bàu Năng, huyện Dương Minh Châu- chủ một ao cá hơn 6.000m2. Ao cá này mang lại lợi nhuận đáng kể cho gia đình ông Nam trong thời gian qua.

Một kiểu biến tướng

Theo lãnh đạo Chi cục Thuỷ sản, trong quá trình các cơ quan chức năng tỉnh xem xét việc cấp giấy phép cho các dự án đào ao nuôi trồng thuỷ sản, Chi cục Thuỷ sản được phân công cùng đi kiểm tra, thẩm định tính khả thi của khu đất xin làm dự án.

Sau đó, Chi cục có báo cáo gửi các ngành chức năng về tính khả thi của dự án cũng như về độ sâu cần thiết của ao cá. Chi cục Thuỷ sản không phải là cơ quan cấp phép thực hiện các dự án đào ao nuôi trồng thuỷ sản.

Luật Đất đai cũng như các văn bản pháp luật có liên quan quy định việc sử dụng đất nông nghiệp phải bảo đảm hiệu quả lâu dài, ổn định, tránh lãng phí hoặc sử dụng đất không đúng mục đích.

Trong thực tế, có nhiều cá nhân, tổ chức thực sự muốn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi mong muốn chuyển từ đất trồng cây sang đất nuôi trồng thuỷ sản nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế, thu giá trị cao hơn so với trồng trọt. Đây là nhu cầu chính đáng và hợp pháp.

Tuy nhiên, trong thời buổi mà đất san lấp, đất sét làm gạch ngói đang “sốt giá” thì việc đào ao nuôi trồng thuỷ sản đã bị biến tướng, bị lợi dụng để không ít tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động khai thác khoáng sản. Hiện nay mỗi xe đất (khoảng 10m3) có giá dao động trên dưới 1 triệu đồng, tuỳ thuộc vào chất lượng đất và cự ly vận chuyển.

Nếu thực hiện đào ao đúng độ sâu cho phép (2,5m), người thực hiện dự án nuôi trồng thuỷ sản cũng thu được một số tiền khá lớn trên mỗi ha đất mà không phải mất công, nhọc sức sản xuất, lao động. Nếu khai thác vượt độ sâu, vượt diện tích cho phép càng nhiều và… trót lọt thì khoản lợi “do hành vi vi phạm mà có” càng lớn.

Trong khi đó, với tình hình thu mua, chế biến và mức giá tiêu thụ bấp bênh trong nhiều năm qua, hầu hết những người nuôi trồng thuỷ sản thật sự đều lãi rất ít hoặc lỗ vốn. Chính vì thế mà có nhiều người đào ao xong cho… “phơi đáy”.

Khu dự án đào ao nuôi cá của ông Đặng Cơ Nghiệp tại ấp Thanh Trung, xã Thanh Điền gần như bị bỏ hoang.

Theo quy định thì đất dôi dư ở các dự án nuôi trồng thuỷ sản chỉ dùng phục vụ các công trình công cộng như làm đường giao thông nông thôn.

Nhưng thực tế rất khó bảo đảm quy định này được thực hiện một cách nghiêm túc, bởi tình trạng chủ ao đem bán đất ra ngoài và đất đó được sử dụng vào các mục đích san lấp mặt bằng, làm gạch ngói... vẫn cứ xảy ra.

Nên chăng, cấm mang “đất dôi dư” đi nơi khác?

Vậy làm thế nào để ngăn chặn tình trạng lợi dụng “kẽ hở pháp luật” sử dụng đất không đúng mục đích? Theo một cán bộ ngành Nông nghiệp, với các dự án đào ao nuôi trồng thuỷ sản thì UBND tỉnh không nên cho chủ trương “tận dụng khối lượng đất dôi dư từ dự án” để mang ra ngoài khu vực nuôi trồng.

Điều này sẽ ngăn chặn có hiệu quả tình trạng lợi dụng việc đào ao nuôi cá để khai thác khoáng sản đem bán. Hơn nữa, để bảo đảm đất nông nghiệp không bị lãng phí, những ao cá nuôi không hiệu quả sẽ được chủ đất san lấp lại để lấy đất trồng trọt.

Còn khi cho mang đất đi bán, các ao đã đào sâu sẽ khó mà phục hồi về trạng thái ban đầu và những ao sâu bị bỏ hoang như thế luôn chứa đầy nguy cơ gây hiểm hoạ chết người.

BẢO TÂM - THẾ NHÂN