Trên đường hành quân vào Nam đánh Mỹ, 9 giờ tối ngày 20.3.1968, Tiểu đoàn 10 (với 516 con em huyện Nghi Lộc, Nghệ An) hành quân trên đồi Yên Ngựa (thuộc địa phận xã Đại Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An).

Không ai nói với ai, cả tiểu đoàn dừng bước, ngoảnh mặt nhìn về phía Đông là quê hương Nghi Lộc đang chìm trong bóng tối, thỉnh thoảng loé sáng vì đạn pháo từ các hạm đội của Mỹ ở biển Đông bắn vào, để vội vã cất mũ vẫy chào quê nhà.

Có người nói tạm biệt, có người nói vĩnh biệt quê hương...

Thời điểm đó chiến tranh đang bước vào thời kỳ khốc liệt nhất. Hơn 90% đồng đội của chúng tôi đã vĩnh viễn nằm lại trên các chiến trường. Chỉ 51 người trong số 516 người còn sống, được may mắn trở về đất mẹ. Con số này đủ nói lên sự khắc nghiệt của chiến tranh mà chúng tôi nếm trải. Khi ra trận, những người lính chiến chỉ có 2 điều suy tư, nhớ mong nhất, đó là Mẹ và Quê hương.

Tháng 4.1968, Tiểu đoàn 10, Trung đoàn 22, Quân khu 4 vào mở đường cho xe tăng của ta vào giải phóng Làng Vây và sân bay Tà Cơn. Đơn vị của chúng tôi bị bao vây suốt 10 ngày không có lương thực, phải sống bằng mít non chấm với than cỏ tranh có chút mặn thay muối.

Tôi nhớ vào mùa mưa năm 1969, chúng tôi đang đứng chân ở chiến khu Đ. Khi Trung tá, Phó Tham mưu trưởng Sư đoàn 5 Nguyễn Xuân Chuyên chiêu hàng, mọi vị trí trú quân của cả sư đoàn đều bị lộ. Tất cả các đơn vị đều phải cấp tốc di chuyển địa điểm đóng quân.

Trong hoàn cảnh vội vàng và khẩn trương để bảo vệ toàn bộ lực lượng, mỗi đơn vị (cấp đại đội) để lại một người quản lý tất cả mọi quân trang, quân dụng không thể đưa đi hết, để đêm hôm sau đơn vị trở lại vận chuyển tiếp. Lúc đó tôi là cán bộ trẻ, lại đang trong thời kỳ thử thách để kết nạp Đảng nên được đơn vị chọn cử ở lại trông coi vật tư, khí tài của đơn vị.

Căn cứ khi chúng tôi đóng quân vui nhộn như thế nào, bây giờ vắng vẻ đến lạnh lùng. Con suối hằng ngày chúng tôi vẫn vui đùa khi tắm, bây giờ tôi chỉ kịp chạy xuống lấy nước uống rồi lên ngay.

Suốt đêm tôi không tài nào ngủ được, ở trong hầm thì sợ hổ và rắn; lên mặt đất sợ pháo bầy, biệt kích; trèo lên cây ngồi lại sợ ngủ quên rơi xuống đất. Suốt ngày đêm chỉ ăn lương khô uống nước suối, nóng lòng chờ đồng đội. Đến lúc này tôi mới hiểu ra: điều đáng sợ nhất trên đời là cô đơn.

Cuối tháng 4, đầu tháng 5.1970, theo lời kêu gọi của nhà vua Sihanouk, Sư đoàn 5 được Bộ Tư lệnh Miền giao nhiệm vụ vượt biên giới sang Campuchia đánh đuổi bọn phản chủ Lon Nol, Sirik Matak, Sơn Ngọc Thành giải phóng 3 tỉnh: Kratie, Mondulkiri và Stung Treng.

Lúc đó, tôi đi theo đội hình của Trung đoàn 5 đánh vào thị xã Kratie. Tại đây bọn phản động Khmer đỏ đã tập trung hơn 2.000 Việt kiều chuẩn bị tàn sát tập thể. Lệnh trên yêu cầu chúng tôi phải tìm mọi cách vận động để đánh địch, giải phóng đồng bào ta trước 5 giờ sáng, nếu để chậm sau 6 giờ sáng chúng sẽ hành quyết tất cả.

Cả Trung đoàn và Tiểu đoàn đặc công vừa đi vừa chạy suốt đêm. Đúng 4 giờ sáng ngày 5.5.1970, chúng tôi nổ súng. Sau hơn một giờ chiến đấu, chúng tôi giải phóng thị xã, bọn phản tặc chạy tán loạn sang bên kia sông.

Chúng tôi tràn vào phá nhà tù cứu đồng bào, tất cả bà con ào ra ôm bộ đội khóc nức nở và nói: "Các chú đã sinh ra chúng tôi lần thứ hai". Đó cũng là một kỷ niệm trong đời quân ngũ khó quên.

Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, Sư đoàn 5 được đứng trong đội hình Binh đoàn 232, do Thiếu tướng Trần Văn Phác, sau này là Bộ trưởng Bộ Văn hoá, chỉ huy. Nhiệm vụ của sư đoàn được Bộ Tư lệnh Miền giao là giải phóng tỉnh Long An và tiến vào đánh chiếm 2 trung tâm đầu não của nguỵ quyền là biệt khu thủ đô và Tổng nha Cảnh sát Sài Gòn; làm chủ hàng chục km đường 4 từ Mỹ Tho đến Bến Lức (Long An), cả sư đoàn háo hức tiến vào Sài Gòn. Chúng tôi đã làm chủ tất cả các mục tiêu mà Bộ Tư lệnh Sư đoàn giao vào buổi trưa ngày 30.4.1975.

Đến bây giờ tôi vẫn còn nhớ như in hào khí của giờ toàn thắng khi Tổng thống Việt Nam Cộng hoà Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng vô điều kiện quân giải phóng. Đó là giây phút vẻ vang nhất của đời lính chiến.

Từ trưa 30.4.1975 đến những ngày đầu tháng 5.1975, cả Sài Gòn cuồn cuộn dòng người, rừng cờ, biển hoa và tiếng reo hò vui sướng của quân dân ta không ngớt. Chúng tôi được người dân mời lên xe, uống cà phê, ăn sáng không lấy tiền. Đêm thức mà ngày không buồn ngủ, ít ăn mà bụng vẫn no. Đó là những ngày thăng hoa, đẹp nhất của người lính chiến không thể lột tả hết bằng lời.

Lê Thuận

(Theo lời kể của cựu chiến binh, nguyên Bộ trưởng Bộ TT&TT Lê Doãn Hợp)