Đoàn khảo sát làm việc tại xã Long Phước về thực hiện chương trình 135.

Chương trình 135 là chương trình phát triển kinh tế xã hội các xã đặc biệt khó khăn vùng dân tộc thiểu số và miền núi do Chính phủ hỗ trợ. Tây Ninh đã được thụ hưởng chương trình này từ năm 2008 đến nay với hai nội dung: đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và vốn phát triển sản xuất. Chỉ tính riêng trong hai năm 2014 - 2015, việc sử dụng vốn phát triển sản xuất của chương trình 135 ở một số địa phương đã thể hiện nhiều vấn đề chưa ổn.

Dân cần nhưng tiền còn... để đó

Đơn cử như ở xã Long Phước (huyện Bến Cầu), thời điểm đoàn HĐND tỉnh đến khảo sát là ngày 8.5.2015, nhưng xã biên giới này vẫn chưa triển khai thực hiện chương trình 135 của năm 2014 và 2015. Trong khi đó, xã còn đến 35 hộ nghèo và cận nghèo, chiếm tỷ lệ 8,05%. Các hộ nghèo ở đây rất khát khao được nhận sự hỗ trợ của chương trình 135 để phát triển kinh tế gia đình.

Theo trình bày của lãnh đạo xã Long Phước, năm 2014 xã được UBND huyện Bến Cầu phê duyệt giao dự toán hỗ trợ phát triển sản xuất chương trình 135 với tổng số vốn là 300 triệu đồng. Ngày 26.11.2014, UBND xã đã tổ chức họp lấy ý kiến người dân về nhu cầu vốn sản xuất.

Nhưng do chưa kịp   thực hiện thủ tục hồ sơ, nên 300 triệu đồng trên được chuyển sang năm 2015. Ngày 19.3.2015, UBND xã Long Phước lại tiến hành họp dân để lấy ý kiến lần 2. Qua đó, có 23 hộ đăng ký nhận vốn để nuôi heo và 12 hộ đăng ký nhận vốn nuôi gà. UBND xã đã làm thủ tục gửi về Phòng Tài chính- Kế hoạch và Phòng Nông nghiệp huyện, nhưng đến nay, số tiền nói trên vẫn còn… nằm im trong kho bạc.

Trả lời về vấn đề vừa kể với đoàn khảo sát, đại diện Phòng Tài chính- Kế hoạch huyện Bến Cầu cho biết, ngoài xã Long Phước, còn có xã Lợi Thuận (cũng thuộc huyện Bến Cầu) chưa được triển khai vốn chương trình 135 từ năm 2014 đến nay. Nguyên nhân chính là do hai xã này mới được Chính phủ công nhận được hưởng chương trình 135 vào năm 2014, vì vướng nhiều thủ tục nên việc triển khai vốn chậm thực hiện. Đại diện Phòng Tài chính - Kế hoạch hứa sẽ giải ngân cho hai xã trước ngày 30.6 tới.

Năm 2014, ở huyện Bến Cầu còn một vài xã không sử dụng hết được nguồn vốn của chương trình 135. Ví dụ như xã Long Khánh, xã này đã thực hiện các dự án nuôi trâu, bò, heo, gà và mua máy phun thuốc với tổng kinh phí gần 50 triệu đồng.

Trong khi đó, vốn hỗ trợ từ chương trình 135 là 300 triệu đồng, nghĩa là còn dư đến 250 triệu đồng không biết sử dụng vào đâu, vì trong xã đã hết đối tượng nghèo và cận nghèo (?). Tương tự như thế, ở xã Tiên Thuận, tổng kinh phí thực hiện các dự án tương tự chỉ khoảng  208 triệu đồng, thừa gần 100 triệu.

Lúng túng trong sử dụng nguồn vốn

Xã Bình Thạnh của huyện Trảng Bàng lại rơi vào tình trạng trớ trêu khác. Năm 2014, xã này đã sử dụng hết 300 triệu đồng của chương trình 135 để triển khai hỗ trợ cho tất cả 68 hộ nghèo trong xã. Phương thức thực hiện của Bình Thạnh là chia 68 hộ nghèo thành 10 nhóm; xã dùng 300 triệu đồng mua 10 con bò cái, chia cho mỗi nhóm hộ một con.

Các hộ trong nhóm bốc thăm để nuôi bò xoay vòng theo thứ tự. Trung bình, sau thời gian hơn 1 năm khi bò cái sinh sản xong, hộ thứ nhất sẽ chuyển cho hộ thứ hai nuôi. Cứ thế, xoay vòng hết hộ này đến hộ khác, sau gần 10 năm là giáp chu kỳ một vòng.

Về mặt lý thuyết, phương thức này nghe tạm ổn, nhưng trên thực tế lại nảy sinh nhiều vấn đề rắc rối khác. Thứ nhất là trong 68 hộ nghèo, có hơn 10 chủ hộ đã hơn 70 tuổi, nếu những người này bốc thăm trúng vào lượt cuối hoặc gần cuối thì liệu họ có đủ sức để chờ đợi tới phiên mình hay không? Thứ hai, theo tự nhiên mỗi con bò sinh sản khoảng 4 - 5 lứa thì sẽ tạm ngưng một vài năm mới tiếp tục sinh sản trở lại. Đó là chưa kể, trong quá trình nuôi, bò có thể bị dịch bệnh khiến cơ hội khó tới tay hộ cuối cùng.

Năm 2015, xã Bình Thạnh tiếp tục nhận được nguồn vốn phát triển sản xuất của chương trình 135 tương tự như năm 2014. Hiện nay, Bình Thạnh đang rất lúng túng chưa biết sẽ sử dụng số tiền này ra sao, vì  trong xã đã hết đối tượng nghèo. Vậy theo thứ tự kế tiếp, số tiền của năm 2015 sẽ được bố trí cho đối tượng cận nghèo. Nếu như thế lại gây ra mâu thuẫn: đối tượng cận nghèo được nhận vốn trước đối tượng nghèo đã được xét duyệt nuôi bò năm 2014.

Tại buổi làm việc với đoàn khảo sát, vấn đề nói trên đã được đưa ra mổ xẻ. Có nhiều ý kiến xung quanh việc sử dụng nguồn vốn hỗ trợ của năm 2015 sao cho hợp lý nhưng cuối cùng vẫn chưa tìm ra được phương án tốt nhất. Có ý kiến đề xuất “chẻ” nhóm hộ nghèo của xã trong năm 2014 ra làm hai nhóm nhỏ.

Một nhóm tiếp tục sử dụng đồng vốn chương trình 135 của năm 2014 để tiếp tục nuôi bò. Nhóm thứ hai được dùng nguồn vốn của năm 2015 để mua bò về nuôi. Cách làm này sẽ rút ngắn khoảng thời gian chờ đợi của mỗi nhóm.

Thế nhưng vị đại diện Sở Tài chính- thành viên trong đoàn khảo sát không đồng ý với đề nghị này, vì theo quy định của chương trình 135, mỗi hộ nghèo chỉ được hưởng một lần hỗ trợ với số tiền 5 triệu đồng (cho người Kinh), 7 triệu đồng (cho người dân tộc thiểu số); còn hộ cận nghèo chỉ  4 triệu đồng (người Kinh) và 5- 6 triệu đồng (dân tộc thiểu số).

Điều đó có nghĩa là những hộ thuộc đối tượng nghèo của xã Bình Thạnh đã được hỗ trợ vốn năm 2014 thì sang năm 2015 không được nhận thêm. Đoàn khảo sát ghi nhận những vướng mắc ấy và cho biết, sắp tới sẽ làm việc với một số sở, ngành liên quan để tìm hướng tháo gỡ.

Loay hoay chuyện thoát nghèo

Ở huyện Châu Thành cũng không tránh khỏi những khó khăn trong quá trình thực hiện chương trình 135. Theo báo cáo của Phòng Nông nghiệp huyện, năm 2014 Châu Thành nhận tổng cộng 2,7 tỷ đồng từ nguồn vốn chương trình 135. Số tiền này được chia cho các xã Biên Giới, Hoà Thạnh, Hoà Hội, Ninh Điền, Thành Long.

Các xã đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và hỗ trợ vốn sản xuất cho các hộ nghèo, cận nghèo làm kinh tế gia đình. Nhiều hộ có nguyện vọng muốn sử dụng đồng vốn được hỗ trợ để mua máy phun thuốc, mua bò và heo về nuôi nhưng tiếc là cả 3 dự án ấy đều không thành công trọn vẹn.

Do giá bò quá cao, khoảng 25- 30 triệu đồng/con cái, trong khi số tiền được hỗ trợ thầp hơn nhiều, các nhóm hộ (4 hộ/nhóm) hùn tiền lại vẫn không đủ tiền mua bò nên đành chuyển sang mua bò nhỏ. Từ đó cũng nảy sinh vấn đề phiền phức. Hộ đầu tiên phải nuôi thời gian dài, từ 2- 3 năm, bò mới sinh sản. Các hộ thứ ba, thứ tư phải chờ đợi đến  6- 7 năm mới tới lượt. 

Dự án nuôi heo cũng bị “gãy” giữa chừng. Khi nhận được số tiền hỗ trợ 5 triệu đồng, nhiều hộ nghèo không đầu tư nuôi bò mà nuôi heo. Họ dùng một phần tiền mua heo giống, phần còn lại để mua thức ăn cho heo. Nuôi được một thời gian, hết tiền đợt 1 của chương trình, trong khi chờ nhận tiền đợt 2, một số hộ không cầm cự được đành… bán heo giữa chừng, đồng nghĩa với việc không thể thoát nghèo bền vững như mục tiêu đề ra của chương trình 135.

Cũng có nhiều hộ nghèo khác không nuôi bò cũng chẳng nuôi heo mà dùng nguồn vốn hỗ trợ để mua máy phun thuốc, mục đích là đi xịt thuốc thuê kiếm sống. Thời gian đầu, khi máy phun thuốc trong xóm ấp chưa có nhiều, họ còn kiếm được thu nhập mỗi ngày vài trăm ngàn đồng.

Về sau, hầu hết nhà nông đều có máy phun thuốc, thế là hết đường làm ăn, nhiều hộ nghèo được hỗ trợ vốn 135 đành lén lút bán máy, để trở lại cuộc sống như cũ.

Một người nghèo ở xã Hoà Hiệp nuôi bò sinh sản thành công từ đồng vốn của chương trình 135.

Từ những thực trạng nêu trên, UBND huyện Châu Thành kiến nghị với đoàn khảo sát về việc tìm giải pháp khắc phục, bởi hiện tại mức hỗ trợ của chương trình 135 còn quá thấp, chưa đáp ứng được công tác xoá đói, giảm nghèo. Các dự án nuôi heo, gà, mua máy cắt lúa, phóng lúa, máy phun thuốc đều không mang lại hiệu quả kinh tế.

Vị đại diện UBND huyện Bến Cầu đề nghị tỉnh nâng mức hỗ trợ từ 5 triệu lên 15 triệu đồng/hộ nghèo; đồng thời tỉnh cũng cần xem xét giới thiệu cho huyện những mô hình làm kinh tế hiệu quả để triển khai ra dân giúp các hộ nghèo cải thiện đời sống. UBND huyện Trảng Bàng cũng kiến nghị nên nâng mức hỗ trợ vốn chăn nuôi để đối tượng thụ hưởng vừa có thể mua được con giống, vừa có kinh phí xây chuồng.

Mặt khác, cho phép chuyển nguồn vốn còn tồn của năm 2014 sang năm 2015 để tiếp tục sử dụng. Còn đây là đề xuất của UBND xã Hoà Hiệp (huyện Tân Biên): đối với những hộ già yếu, neo đơn, không có sức lao động, cần đưa vào diện bảo trợ xã hội vì những hộ này không thể thoát nghèo được.

Đối với số hộ nghèo không có đất sản xuất, cần có phương án hỗ trợ đất để vươn lên thoát nghèo sau khi nhận vốn hỗ trợ từ chương trình 135. UBND huyện Tân Biên kiến nghị: năm 2016 tiếp tục thực hiện chương trình 135 cho các xã Tân Bình, Tân Lập, Hoà Hiệp.

Như vậy, trong năm 2014 và từ đầu năm 2015 đến nay, việc thực hiện chương trình 135 ở 4 huyện Tân Biên, Châu Thành, Trảng Bàng và Bến Cầu đều gặp những vấn đề mắc mứu, rất cần được tháo gỡ để người nghèo thật sự có cơ hội thoát nghèo bền vững.

Đại Dương