Thời gian qua, tình trạng vứt rác và xả nước thải ra các tuyến kênh thuỷ lợi ngày càng gia tăng, dẫn đễn ô nhiễm nguồn nước trầm trọng, gây ảnh hưởng đến việc điều tiết nước cho sản xuất và ô nhiễm môi trường.

Kênh thuỷ lợi ngập rác

Những năm qua, công tác vận hành các tuyến kênh thuỷ lợi trên địa bàn tỉnh chủ yếu được giao cho Công ty TNHH MTV khai thác thuỷ lợi Tây Ninh quản lý thông qua các xí nghiệp thuỷ lợi tại các đại phương. Ngoài việc rà soát, điều tiết nguồn nước tưới, tiêu phù hợp với nhu cầu cây trồng của từng vùng, khu vực, các cán bộ thuỷ nông còn phải làm nhiệm vụ “vớt rác” để bảo đảm dòng chảy các tuyến kênh được thông thoáng, hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường.

Bà Trần Thị Thu Minh, người dân xã Chà Là, huyện Dương Minh Châu cho biết, trước đây các tuyến kênh rất sạch, người dân thường sử dụng nguồn nước kênh để giặt giũ và sinh hoạt. Thế nhưng khoảng 10 năm trở lại đây, tình trạng ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng.

Còn bà Nguyễn Thị Kim Huyền, sống gần kênh TN08, ngụ xã Phước Minh, huyện Dương Minh Châu cho biết, dòng nước kênh xanh biếc nhưng kèm theo nhiều túi nylon, rác thải sinh hoạt nổi lềnh bềnh, thậm chí có lúc còn thấy xác heo, gà nổi lập lờ trên mặt nước. Mùi hôi bốc lên khiến người dân không dám sử dụng nước để tưới cây chứ đừng nói đến việc dùng cho sinh hoạt như trước, vì lo lắng ảnh hưởng đến sức khoẻ, nhất là với trẻ nhỏ.

Trước tình trạng ô nhiễm nguồn nước do thói quen vứt rác thải sinh hoạt của người dân kém ý thức, bà Kim Huyền đề nghị các cơ quan chức năng xử phạt những người cố tình vi phạm thật nghiêm.

Theo chân cán bộ Xí nghiệp thuỷ lợi huyện Dương Minh Châu khảo sát các tuyến kênh trọng điểm, chúng tôi chứng kiến nhiều đoạn kênh bị rác thải bủa vây, đặc biệt là tại các miệng cống, nơi dòng chảy bị bóp nghẹt hoàn toàn. Từ túi nylon, chai lọ nhựa, đến xác động vật... tất cả đều bị vứt xuống kênh.

Tại tuyến kênh T08 (xã Phước Minh), một điểm nóng về ô nhiễm rác thải, dòng nước đen ngòm, bốc mùi hôi thối nồng nặc, bọt trắng nổi lên từng mảng, trong khi xác động vật phân huỷ trôi nổi lẫn với rác sinh hoạt.

Ông Phan Thành Mãi, Tổ trưởng Tổ thuỷ nông xã Phước Minh cho biết, tổ hiện quản lý hai tuyến kênh chính cùng hàng chục cống và mương nhỏ. Dù đã nhiều lần tổ chức vớt rác, nạo vét, nhưng tình trạng ô nhiễm nhanh chóng tái diễn.

Nước thải chăn nuôi xả thẳng vào kênh thuỷ lợi

Huyện Dương Minh Châu có diện tích nuôi trồng thủy sản 148 ha, sản lượng trung bình 230 tấn/năm. Trong đó, xã Phước Minh là một trong những địa phương có điều kiện thuận lợi cho nuôi trồng thuỷ sản do gần hồ Dầu Tiếng. Tuy nhiên, sau gần 10 năm phát triển ồ ạt, địa phương này đang phải đối mặt với vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Nước thải từ các ao nuôi cá và ba ba được xả trực tiếp ra các kênh thuỷ lợi nội đồng, ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn nước sinh hoạt và sản xuất của người dân.

Việc xả thải bừa bãi có thể làm gia tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh. Nhiều loại vi khuẩn, ký sinh trùng, nấm mốc từ ao nuôi khi xả ra kênh sẽ theo dòng nước lây sang các hộ nuôi khác và cả nguồn thuỷ sản tự nhiên.

Bà N.T.K.H, một người dân sống cạnh kênh thuỷ lợi T08 hướng từ xã Phước Ninh sang xã Phước Minh cho biết: “Trước đây nước kênh trong xanh, có nhiều loại cá nhỏ sinh sống, đám trẻ con còn xuống tắm, bắt cá vào những ngày nắng nóng. Thế nhưng, hiện tại, nguồn nước lại bị bẩn do nước thải từ những ao cá ở đầu nguồn, nước đục, mùi tanh nên chẳng ai dám lại gần, đừng nói là xuống tắm như trước".

Ông N.V.T, hộ chăn nuôi cá tại ấp B4, xã Phước Minh, người có hơn 10 năm nuôi cá tại khu vực này cho hay, tận dụng nguồn nước thuỷ lợi từ hồ Dầu Tiếng, ông và nhiều người dân trên địa bàn ấp, lập ao nuôi cá ven kênh vừa tiện trong việc lấy nước và xả nước thay cho cá. Khoảng 5-7 ngày, người nuôi sẽ xả bỏ khoảng 1/3 lượng nước trong ao để lấy nước sạch vào.

Ông N.V.T thừa nhận, lúc lấy nước vào ao nuôi có cho qua bể lắng trước khi cho vào ao, nhưng nước cũ trong ao khi thay ra được xả thẳng vào kênh. Ông biết việc xả thải như vậy là không đúng, nhưng vì điều kiện kinh tế eo hẹp, lại thiếu đất để xây hệ thống xử lý nên đành chấp nhận. Ông N.V.T cũng mong Nhà nước có chính sách hỗ trợ để người chăn nuôi vừa có thể sản xuất, vừa bảo vệ được môi trường.

Theo ghi nhận, tuyến kênh thuỷ lợi T08 chạy từ xã Phước Ninh sang Phước Minh hiện đang bị “bức tử” bởi nước thải từ hàng chục ao cá lóc và trại nuôi ba ba, mỗi ao rộng từ 2.000 m² đến 5.000 m². Các hộ nuôi sử dụng nước từ kênh để cấp vào ao và sau chu kỳ nuôi lại xả ngược trở ra. Điều đáng nói là hầu hết các cơ sở đều không có hệ thống xử lý nước thải, khiến chất thải hữu cơ, dư lượng thức ăn và kháng sinh thông qua những ống nhựa lớn dẫn nước thải từ ao đổ thẳng xuống kênh, tạo thành dòng nước đen ngòm, sủi bọt và bốc mùi hôi nồng nặc.

Theo các chuyên gia thuỷ sản, mô hình nuôi cá lóc và ba ba với mật độ dày và sử dụng thức ăn tươi sống hoặc cám công nghiệp tạo ra lượng chất thải lớn. Nếu không xử lý, nước thải sẽ gây phú dưỡng, làm giảm oxy, khiến cá chết, nước ao bốc mùi và môi trường bị huỷ hoại.

Thiếu nước tưới dù ở cạnh kênh

Nhiều năm nay, dòng nước trong kênh Gò Kén thuộc xã Hiệp Tân, thị xã Hoà Thành bị ô nhiễm nặng đã trở thành nỗi ám ảnh của người dân, đặc biệt là những hộ canh tác lúa dọc theo hai bên bờ kênh.

Được biết, tuyến kênh này là nơi tiếp nhận nước thải sinh hoạt từ các khu dân cư đông đúc của hai đô thị lớn nhất tỉnh là thành phố Tây Ninh và thị xã Hoà Thành, đổ trực tiếp ra sông Vàm Cỏ Đông với hình ảnh đặc trưng là dòng nước màu đen đặc, bốc mùi hôi thối quanh năm.

Theo người dân địa phương, trong quá trình canh tác, nhiều diện tích trồng lúa buộc phải sử dụng nước để tưới cây trồng. Tuy nhiên, hầu hết người dân đều tận dụng nước mưa và nguồn nước ngầm từ giếng khoan, rất ít người dám lấy nước từ kênh Gò Kén lên để tưới lúa.

Có đất canh tác lúa liền kề với kênh Gò Kén, ông Lê Văn Phong, ngụ phường Long Thành Trung, thị xã Hoà Thành cho biết, gia đình ông có gần 1 ha đất trồng lúa, trước đây, ông thường sử dụng nguồn nước từ con rạch nhỏ phía sau khu quán ăn Long Trung. Tuy nhiên, khoảng 10 năm trở lại đây, nguồn nước trong con rạch này bị ô nhiễm nặng, màu nước luôn có màu đen như nhớt thải, bốc mùi hôi thối. Khi dẫn nguồn nước này vào ruộng, cây lúa thường có biểu hiện ngưng phát triển, một số lá bên ngoài chuyển sang màu vàng và khô đến tận thân cây. Dù ông đã tăng cường bón thêm vôi nhưng về sau, năng suất lúa sau thu hoạch giảm đi khá nhiều.

Theo ông Phong, trước tình trạng ô nhiễm của nguồn nước trong rạch và kênh Gò Kén, người dân đã nhiều lần kiến nghị lên các cấp chính quyền địa phương, thế nhưng đến nay tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn chưa được khắc phục.

"Tôi nghe nói thị xã Hoà Thành đã xây dựng nhà máy xử lý nước thải tập trung, nhưng không biết đến khi nào mới hết tình trạng ô nhiễm. Tôi và nhiều người dân nơi đây rất mong các cơ quan chức năng có giải pháp để cải thiện chất lượng nguồn nước, chứ để thế này hoài không thể trồng trọt gì được”- ông Phong nói thêm.

Ông N.M.T, ngụ tại phường Long Trung, thị xã Hòa Thành cho biết, nước trong rạch Gò Kén nhiều năm nay bị ô nhiễm nặng, lúc nào cũng có màu đen bốc mùi hôi thối nồng nặc, gây cảm giác khó chịu, buồn nôn... Điều đáng nói là con kênh này dẫn toàn bộ nước thải chưa qua xử lý đổ ra sông Vàm Cỏ Đông.

Nguyên An