Ì ẠCH 

Năm 2008, Hợp tác xã dịch vụ - thuỷ lợi (HTX DVTL) được thành lập, góp phần tích cực vào việc phục vụ bà con nông dân trong sản xuất, qua đó giúp cho diện tích sử dụng nước tăng lên, kênh nội đồng được mở rộng. Thế nhưng hiện thời, tuy mang danh nghĩa HTX nhưng đơn vị này hầu như chỉ hoạt động như một tổ thuỷ nông trước kia (cụ thể là mở nước và duy tu, bảo dưỡng kênh mương) mà chưa làm được dịch vụ.

Thực hiện Dự án PIM- Dự án Quản lý tưới có sự tham gia cộng đồng do Quỹ Phát triển xã hội của Nhật Bản (JSDF) tài trợ trong khuôn khổ Dự án hỗ trợ thuỷ lợi Việt Nam (VRWAP), năm 2008 Tây Ninh đã chọn ra 2 huyện có diện tích đất nông nghiệp nhiều nhất nằm dọc theo tuyến kênh Đông, kênh Tây để thành lập HTX, đó là Châu Thành và Trảng Bàng.

Tại huyện Châu Thành, dọc theo tuyến kênh TN17 có 12 HTX DVTL lần lượt ra đời, quản lý 9.500 ha. Còn huyện Trảng Bàng có 9 HTX DVTL, quản lý hơn 2.400 ha dọc theo tuyến kênh N20. Mỗi HTX được dự án tài trợ 200 triệu đồng để xây dựng trụ sở, trang bị thiết bị văn phòng và thực hiện nhiệm vụ quản lý, vận hành, duy tu, bảo dưỡng kênh mương dưới 50 ha và làm các dịch vụ khác. Riêng kinh phí hoạt động thường xuyên của HTX DVTL là từ nguồn thu 8%/tổng doanh thu thuỷ lợi phí theo giá trị hợp đồng với Xí nghiệp Thuỷ lợi (do Nhà nước trích ngân sách trả cho dân).

Từ khi hình thành và đi vào hoạt động năm 2009, các HTX DVTL đã mang lại lợi ích thiết thực cho người nông dân, diện tích sản xuất nông nghiệp tăng từ 10% - 30% khi HTX mở thêm kênh nội đồng, từ đó tăng thu nhập cho nông dân.

Thế nhưng, do thu nhập từ 8% tổng doanh thu thuỷ lợi phí còn quá hạn chế- bình quân khoảng từ 18 - 20 triệu đồng/vụ, thậm chí có HTX chỉ thu nhập hơn 2 triệu đồng/vụ nên sau khi sử dụng hết kinh phí tài trợ, các HTX DVTL bắt đầu “giậm chân tại chỗ” bởi không còn nguồn thu nào khác ngoài 8% kể trên. Việc không tìm được nguồn thu khác do năng lực của ban chủ nhiệm không đáp ứng được yêu cầu.

Theo tìm hiểu của phóng viên, ngay từ những ngày thành lập HTX DVTL, ban chủ nhiệm là những người thừa nhiệt tình nhưng thiếu trình độ. Do vậy nên ngoài những công việc nạo vét, vớt rong, làm cỏ, vận hành nước… giống như công việc của một tổ thuỷ nông, thì các HTX DVTL không làm thêm được dịch vụ nào khác để tăng thu nhập cho HTX, chẳng hạn như làm đất, cung cấp giống, phân bón, vận chuyển hàng nông sản, máy gặt liên hợp, trao đổi hàng hoá... dù được phép hoạt động.

Đến thăm HTX DVTL ấp Lộc Khê, xã Gia Lộc, huyện Trảng Bàng- HTX DVTL duy nhất trong tỉnh có làm thêm dịch vụ cung cấp giống, phân bón và hoạt động rất tích cực mới thấy ở đây cũng gặp không ít khó khăn. Ông Tạ Tấn Cảnh- Chủ nhiệm HTX này cho biết, HTX Lộc Khê làm dịch vụ từ hơn 2 năm nay, chủ yếu cung cấp giống cây trồng và phân bón cho xã viên.

Trong dịch vụ cung cấp phân bón trả chậm cho bà con, HTX được hưởng huê hồng trên từng bao phân- góp vào kinh phí hoạt động và tăng thu nhập cho các thành viên ban chủ nhiệm. Tuy nhiên, thu nhập từ nguồn này vẫn còn rất khiêm tốn- chỉ khoảng 500.000 đồng/người/tháng, như thế thì hoạt động của HTX ì ạch là điều dễ hiểu.

Ở huyện Châu Thành có HTX DVTL số 2, xã Thái Bình- thuộc loại điển hình với một ban chủ nhiệm 5 thành viên, 60 xã viên và 11 tổ thuỷ nông quản lý tưới tiêu trên diện tích hợp đồng sử dụng nước là 989,07 ha. Tuy nhiên, như nhiều nơi khác, HTX DVTL số 2, xã Thái Bình cũng chỉ có nguồn thu 8%/tổng doanh thu thuỷ lợi phí theo giá trị hợp đồng với Xí nghiệp Thuỷ lợi. Chủ nhiệm HTX thu nhập chỉ có 1 triệu đồng/tháng.

GIẢI PHÁP NÀO ?

Với thực trạng hoạt động của các HTX DVTL như hiện tại, có nhiều ý kiến cho rằng loại hình HTX này không nên tồn tại, bởi không có lý do gì chỉ làm nhiệm vụ của một tổ thuỷ nông đơn thuần mà phải cõng cả bộ máy cồng kềnh và phải chi phụ cấp cho ban chủ nhiệm, trong khi thu không đủ chi cho hoạt động.

Thực tế cho thấy, đa số HTX DVTL chỉ làm việc tại… nhà ông chủ nhiệm, văn phòng thì bỏ trống, cỏ mọc đầy sân. Đáng nói hơn là ban chủ nhiệm hầu hết hạn chế về trình độ, năng lực, chưa đủ uy tín để vận động, thuyết phục nông dân tham gia HTX.

Đem những bức xúc của người dân phản ánh với ngành chức năng, chúng tôi ghi nhận được ý kiến của ông Trần Khánh Toàn- Giám đốc Xí nghiệp Thuỷ lợi huyện Châu Thành như sau: HTX DVTL cần phải tồn tại vì tổ thuỷ nông không đủ tư cách pháp nhân để ký hợp đồng với doanh nghiệp.

Mặt khác, tổ thuỷ nông cũng không có ràng buộc pháp lý, khó chế tài; những tổ thuỷ nông trước đây chưa đáp ứng được yêu cầu của nông dân, mở nước không đúng kế hoạch. Cho nên nếu giải tán HTX DVTL, phục hồi lại tổ thuỷ nông chẳng khác gì đi ngược lại xu thế phát triển của xã hội.

Tuy nhiên, để HTX DVTL tồn tại và phát triển thì cần có sự đầu tư dài hơi, nhất là đầu tư về con người. Nên ưu tiên cho HTX DVTL thi công những công trình nhỏ, không đòi hỏi kỹ thuật cao để tăng thêm thu nhập; được vay vốn ưu đãi để mở rộng nhiều loại hình hoạt động; cần có sự quan tâm giúp đỡ của các ngành các cấp, nhất là Liên minh HTX tỉnh, tạo điều kiện để HTX DVTL phát triển.

Ông Đặng Văn Đáng- Giám đốc Xí nghiệp Thuỷ lợi huyện Trảng Bàng cũng cho rằng khi chưa tìm được giải pháp tốt hơn thì nên duy trì, củng cố các HTX DVTL. Trước mắt cần có chính sách đào tạo nguồn để quản lý, điều hành HTX; cần tổ chức lại ban chủ nhiệm gọn nhẹ, hiệu quả, trẻ hoá để có sự nhạy bén trong công việc, đồng thời phân công lại diện tích sản xuất theo vùng cho hợp lý hơn.

Theo xu thế hiện tại, nếu HTX DVTL có thể thực hiện các dịch vụ như cung ứng lao động cho những đơn vị khác, trao đổi hàng hoá... thì sẽ có thêm nguồn thu, hoạt động hiệu quả hơn.

Theo Chủ tịch Liên minh HTX La Hữu Nghị, thời gian qua, Liên minh HTX đã mở nhiều lớp tập huấn nghiệp vụ cho các ban chủ nhiệm, gợi ý các loại hình dịch vụ để tăng thu nhập cho HTX. Hiện nay, Liên minh HTX đã có nguồn quỹ hỗ trợ HTX và sẽ có chế độ hỗ trợ thích hợp.

Sắp tới đây, HTX sẽ hoạt động như một doanh nghiệp, không còn ban chủ nhiệm mà thay vào đó là hội đồng quản trị, ban giám đốc, còn xã viên sẽ được gọi là thành viên. Cho nên, ngay từ bây giờ các ban chủ nhiệm phải thật sự đổi mới và Liên minh HTX luôn tạo điều kiện thuận lợi nhất để HTX tồn tại, phát triển.

DUY ĐỨC