Phun thuốc BVTV cho vườn cây (ảnh: Hoàng Anh)

Theo số liệu của Chi cục Bảo vệ thực vật tỉnh Tây Ninh, Việt Nam có khoảng 5.000 loại thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) các loại. Với con số thuộc loại “khủng” này, bà con nông dân dễ bị sa vào “mê hồn trận”, không ít trường hợp đâm lúng túng, nhầm lẫn trong việc chọn lựa và sử dụng thuốc BVTV cho cây trồng của mình.

Hiện nay, chỉ với một loại bệnh trên cây trồng đã có đến hàng trăm loại thuốc BVTV để nông dân chọn lựa mua về sử dụng. Loại nào cũng được nhà sản xuất quảng cáo là… tốt nhất, hiệu quả nhất. Chính cán bộ, nhân viên các trạm BVTV hay các chủ cửa hàng chuyên bán thuốc BVTV cũng phải thừa nhận rằng không thể nào nhớ cho hết hàng trăm tên thuốc BVTV khác nhau.

 Ông Trần Văn Sĩ, ngụ ấp Long Trung, xã Long Thành Trung, huyện Hòa Thành cho biết: “Mỗi mùa vụ trồng lúa hay trồng rau, nông dân chúng tôi phải đối mặt với đủ loại sâu bệnh.

Chúng tôi thường mua thuốc BVTV theo lời quảng cáo trên báo đài, hoặc tư vấn của chủ cửa hàng bán thuốc, hoặc theo kinh nghiệm bản thân. Cũng may rủi thôi, có khi mua về sử dụng thấy không có tác dụng là bỏ, mua loại khác. Thuốc BVTV khá đắt và liên tục tăng giá nên việc dùng thử như vậy gây tốn kém, lãng phí lớn cho nông dân”.

Theo ông Phan Thanh Quang- công chức thanh tra chuyên ngành Chi cục BVTV tỉnh, hằng năm, Chi cục đều có kế hoạch thanh tra, kiểm tra thuốc BVTV định kỳ vào đầu vụ và giữa vụ. Trong năm 2013, có xảy ra nhiều vụ vi phạm nhưng chủ yếu là vi phạm nhãn mác. Trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 684 đại lý, cửa hàng kinh doanh thuốc BVTV.

Trong khi đó, lực lượng phụ trách kiểm tra, kiểm soát kinh doanh thuốc BVTV rất mỏng; mỗi trạm BVTV huyện có 3 - 4 người chủ yếu chỉ làm nhiệm vụ quản lý chuyên môn, còn việc thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra rất hạn chế. Năm 2013, Chi cục BVTV tỉnh đã tiến hành kiểm tra 297 cơ sở kinh doanh thuốc BVTV. Qua đó ghi nhận các lỗi vi phạm thường gặp là buôn bán thuốc BVTV không có chứng chỉ hành nghề, buôn bán thuốc BVTV không đạt tiêu chuẩn chất lượng, thuốc ngoài danh mục, thuốc không rõ nguồn gốc…

Ông Quang cho biết thêm, mỗi năm Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công bố danh sách đến hàng trăm trang tên các đơn vị, loại thuốc BVTV được sử dụng và những loại thuốc không được sử dụng. Vì vậy, mỗi khi đi kiểm tra, anh em trong ngành phải đem theo danh sách công bố của Bộ để phòng khi cần đối chiếu chứ không tài nào nhớ nổi tên các loại thuốc.

Hiện nay, trên địa bàn Tây Ninh, sản lượng các loại cây trồng hằng năm không ngừng gia tăng, trong đó có sự đóng góp không nhỏ của thuốc BVTV. Tuy nhiên, nhiều hệ luỵ cũng nảy sinh từ việc lạm dụng thuốc BVTV, phun xịt vô tội vạ, có khi cây trồng bị bệnh nhẹ cũng sử dụng thuốc độc hại. Điều đó làm cho ruộng đồng bị đầu độc, sản phẩm kém an toàn.

Theo thông tin từ Chi cục BVTV tỉnh, trong khi ngành chức năng cố gắng tuyên truyền, khuyến cáo bà con nông dân về việc sử dụng thuốc BVTV sao cho an toàn qua các cuộc hội thảo, hay trên các phương tiện thông tin đại chúng, thì nhiều nông dân vẫn cứ làm theo thói quen có hại- cứ thấy cây trồng bị sâu bệnh là “phun xịt mù trời” theo kiểu “đánh nhanh, diệt gọn” mặc dù không ít người vẫn hiểu cách sử dụng thuốc BVTV như thế là rất nguy hại.

Ông Nguyễn Văn Khuyên ở xã Trường Tây, huyện Hoà Thành, chuyên trồng các loại cây ăn quả cho biết: “Tôi trồng nhiều loại cây ăn quả như măng cụt, sầu riêng, bưởi, chôm chôm… Loại nào cũng phải dùng thuốc BVTV.

Khi cây bị bệnh, muốn tìm loại thuốc thích hợp để chữa trị cũng khó. Phải thử mới biết, vì nơi nào cũng quảng cáo thuốc cực tốt”. Ông khẳng định: “Bây giờ nhà nông nào, trồng cây gì cũng đều phải dùng thuốc BVTV để phun xịt sâu bệnh! Trồng lúa mà không phun xịt là sâu rầy xáp vô liền. Vườn cây cần thuốc nhiều hơn. Hồi trước sầu riêng, chôm chôm, bưởi… cứ để tự nhiên vẫn có trái ngon lành. Nhưng ngày nay chẳng hiểu vì sao, trồng cây trái mà không dùng thuốc BVTV là không ăn được, bổ ra bên trong toàn là sâu! Bởi vậy tâm lý của số đông bà con nông dân là muốn vườn cây trúng mùa thì hễ thấy sâu là xịt, thậm chí chưa thấy cũng xịt để phòng ngừa cho chắc ăn”.

Anh Hoà- một nông dân ở ấp Long Trung, xã Long Thành Trung, huyện Hoà Thành nêu nhận định của mình: rất nhiều nông dân qua đọc báo, nghe đài, hay qua việc hướng dẫn của cán bộ nông nghiệp đều được khuyên hạn chế dùng thuốc BVTV độc hại, và mấy năm gần đây trên thị trường cũng đã có một số loại thuốc trừ sâu rầy có nguồn gốc sinh học (an toàn hơn) nhưng bà con nông dân ít chịu sử dụng.

Một phần do bà con thiếu vốn, nên phải phụ thuộc rất nhiều vào các cửa hàng bán vật tư nông nghiệp; họ đưa ra loại thuốc BVTV nào, bà con dùng loại đó. Theo bà con nông dân, sau khi phun thuốc cứ thấy sâu rầy… chết đứ đừ ngay lập tức thì mới là thuốc tốt, hiệu nghiệm. Trong khi đó, thuốc sinh học chỉ ngấm từ từ, hiệu quả chậm nhìn thấy hơn nên không yên tâm.

 Theo thống kê sơ bộ của Chi cục BVTV tỉnh, hiện trên địa bàn Tây Ninh có gần 2.000 loại thuốc trừ sâu với đủ loại giá cả, tên thương mại. Thuốc BVTV có khi cùng một hoạt chất nhưng mang nhiều tên thương mại khác nhau khiến nông dân rất khó xác định loại nào thích hợp với cây trồng của mình.

Một cán bộ BVTV chỉ ra vấn đề nan giải: cả tỉnh có 4- 5 cán bộ thanh tra lĩnh vực thuốc BVTV, một năm bình quân đi kiểm tra 2 lượt (2 vụ) với hơn 100 cơ sở kinh doanh thuốc BVTV đã chiếm gần hết thời gian. Việc phát hiện thuốc giả, thuốc độc hại ngoài danh mục chủ yếu chỉ trông cậy vào tai, mắt của các trạm BVTV địa phương.

Theo ông Phan Thanh Quang, thật ra hiện nay đa số nông dân đều đã nhận biết được việc lạm dụng thuốc BVTV là có hại. Bằng chứng là cứ sau mỗi đợt dịch hại, bà con đã biết chọn loại thuốc có độ độc nhẹ hơn để dùng cho cây trồng.

Để giúp nông dân có thể yên tâm khi thực hiện tiết giảm, hạn chế sử dụng các loại thuốc hoá học độc hại, ngành chức năng cần bền bỉ tiến hành các hoạt động tập huấn kỹ thuật cho bà con, tăng cường khuyến cáo, tuyên truyền nâng cao nhận thức về việc sử dụng thuốc BVTV một cách đúng đắn, hợp lý; đồng thời phải có biện pháp kiểm soát chặt chẽ việc sản xuất, kinh doanh thuốc BVTV.

THANH NHI