Với tôi, Tây Ninh chính là một nơi như thế. Miền đất Thánh, nơi tâm linh hoà quyện cùng thiên nhiên, đã kiến tạo nên một phong vị ẩm thực độc đáo, phản ánh rõ nếp sống hài hoà của con người nơi đây. Trong số những món ăn thanh đạm ấy, bánh canh chay Tây Ninh thực sự làm say đắm lòng người.

Trải qua hơn 180 năm hình thành và phát triển, Tây Ninh không chỉ là mảnh đất trù phú mà còn là nơi giao hoà của nhiều tôn giáo lớn như Phật giáo, Thiên Chúa giáo, và đặc biệt là đạo Cao Đài – một tôn giáo mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc.

Đạo Cao Đài không chỉ ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống tâm linh của người dân, mà còn lan toả tinh thần yêu thương, hướng thiện và hoà hợp giữa muôn loài.

Từ triết lý sống thanh cao ấy, việc ăn chay – dù là chay trường hay chay kỳ – không đơn thuần là thói quen tín ngưỡng, mà còn trở thành một cách để nuôi dưỡng thân tâm và gìn giữ môi trường sống.

Dần dần, món chay nói chung, bánh canh chay nói riêng len lỏi vào từng bữa ăn gia đình, từng phiên chợ quê, rồi thăng hoa thành một nét đẹp tinh tế trong văn hoá ẩm thực của người Tây Ninh.

Bánh canh chay là một món ăn dễ nấu và phổ biến ở miền Nam, phù hợp cho những ngày ăn chay hoặc khi muốn đổi vị với món nước nhẹ nhàng. Khác với nhiều nơi, bánh canh chay Tây Ninh mang một nét rất riêng.

Điều làm nên sức hút đặc biệt, linh hồn của món ăn này chính là nước dùng. Nước được ninh từ củ cải trắng, cà rốt, su su, mía lau, bắp trái, mướp hương và nấm rơm… tạo nên vị ngọt tự nhiên, trong veo và thanh mát.

Không cần bột ngọt hay dầu mỡ, chỉ bằng rau củ, người Tây Ninh đã chắt lọc được hương vị của đất trời, đem lại cảm giác nhẹ nhàng mà đậm đà khi thưởng thức.

Sợi bánh canh cũng là một điểm cộng lớn, thường được làm từ bột gạo hoặc bột lọc; sợi bánh trắng ngần, mềm mại nhưng vẫn giữ được độ dai vừa phải, không bị nát khi chan nước dùng nóng hổi.

Tô bánh canh chay thêm phần phong phú nhờ những đồ ăn kèm như chả chay làm từ đậu xanh, tàu hũ ky; nấm rơm, nấm mèo giòn sật; đậu hũ chiên vàng hoặc đậu hũ non thanh mát.

Kèm theo đó là đĩa rau sống tươi xanh với xà lách, giá, húng, rau thơm... và các gia vị quen thuộc như hành phi, ngò rí, chanh, nước mắm chay, muối ớt Tây Ninh. Tất cả tạo nên sự hài hoà, giúp món ăn thêm phần đậm đà, tròn vị.

Tôi nhớ lần đầu tiên ghé ăn một quán chay nhỏ ven đường gần Toà Thánh Tây Ninh. Trước mặt tôi là tô bánh canh chay bốc khói nghi ngút, không có gì cầu kỳ, bên trên điểm xuyết vài lá hành xanh mướt, đậu phụ chiên vàng ruộm, nấm rơm xắt mỏng, vài hạt đậu phộng rang, vài miếng cà rốt và bắp.

Bánh canh làm từ bột gạo, sợi to bản, mềm nhưng không bở. Nước dùng trong, ngọt tự nhiên từ củ quả, thơm mùi hành phi và thoang thoảng mùi tiêu. Khi nếm thử muỗng đầu tiên, tôi chợt dừng lại. Không có mùi nấm nồng, không có vị bột ngọt gắt gao – chỉ có cái ngọt thanh tự nhiên, nhẹ nhàng. Một tô bánh canh có giá thật bình dân, nhưng với tôi, nó là khoảnh khắc ấm lòng giữa một buổi sáng miền đất phương Nam đầy nắng gió.

Tôi hỏi chị chủ quán đã nấu món nước lèo này bằng gì. Chị cười hiền, trả lời bằng cái giọng chân chất: “Chị nấu từ củ cải, mướp hương, nấm rơm, thêm chút nước dừa tươi thôi”. Giản dị đến vậy mà sao ngon đến mê lòng.

Mỗi tô bánh canh chay là một lát cắt văn hoá Tây Ninh – không chỉ là món ăn nuôi dưỡng thể chất, mà còn làm dịu mát tâm hồn. Bạn có thể dễ dàng tìm thấy món ăn này ở khắp mọi nơi, từ những quán nhỏ ven đường, gánh hàng rong trong chợ, đến những nhà hàng chay. Mỗi nơi đều có một bí quyết riêng, nhưng tất cả đều giữ được cái hồn của món bánh canh chay Tây Ninh.

Đặc biệt, vào những ngày rằm, mùng một âm lịch hoặc các dịp lễ hội lớn của đạo Cao Đài, không khí ẩm thực chay tại Tây Ninh trở nên sôi động hơn bao giờ hết.

Hàng trăm quán ăn chay mở cửa, phục vụ du khách và người dân địa phương, trong đó bánh canh chay luôn là món ăn được nhiều người lựa chọn nhất, minh chứng cho sức sống mãnh liệt của ẩm thực chay trong đời sống nơi đây.

Giữa nhịp sống hối hả và những bữa ăn vội, một tô bánh canh chay Tây Ninh như lời mời gọi quay về với sự bình yên thuần nhất. Không cao sang. Không cầu kỳ.

Món ăn ấy mang theo cả tấm lòng của người nấu, hương vị của đất trời và sự thanh tịnh của một miền đất hiền hoà. Món ăn này chắc chắn sẽ mang lại cho thực khách một trải nghiệm ẩm thực đáng nhớ. Bởi đôi khi, những điều giản dị nhất lại chạm sâu vào tâm hồn ta nhất.

Mai Thảo