Qua khảo sát cho thấy, việc ban hành kế hoạch điều tra, rà soát hộ nghèo năm 2014 bảo đảm tiến độ; việc thực hiện điều tra, rà soát hộ nghèo bảo đảm theo tiêu chí... Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn nhiều bất cập, vướng mắc...

Bất cập trong công tác điều tra...

Thực tế, công tác điều tra, rà soát hộ nghèo chưa hoàn toàn bảo đảm theo đúng quy trình vẫn còn tiếp diễn; điều tra viên trong quá trình điều tra còn xét theo cảm tính, chủ quan mặc dù đã được tập huấn theo hướng dẫn mới; việc điều tra thu nhập có khi chưa chính xác, có tình trạng hộ gia đình cố tình giấu thu nhập. Có trường hợp, điều tra viên không đến điều tra thu nhập tại hộ gia đình, trong số 9 hộ đoàn đến khảo sát thì có 3 hộ cho biết điều tra viên không đến điều tra thu nhập. Theo quy trình, việc bình xét hộ nghèo phải có 50% số hộ dân trong ấp (khu phố) tham gia, nhưng các địa phương đều không thực hiện được do người dân không đến, chỉ những người thuộc diện được bình xét mới tham dự. Do đó hiện nay, nhiều địa phương tiếp tục tồn tại một tỷ lệ sai sót nhất định trong công nhận hộ nghèo.

Ngoài ra, quy định về chuẩn hộ nghèo, cận nghèo theo Quyết định số 09/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ so với mặt bằng mức sống và giá cả hiện nay là rất thấp, dẫn đến việc xác định mức thu nhập của hộ gia đình chỉ mang tính tương đối. Do đó, ngoài việc căn cứ thu nhập do người dân khai, các điều tra viên còn phải căn cứ điều kiện sống, tình trạng cụ thể của gia đình để xác định hộ nghèo và cận nghèo.

Tuy nhiên, có nơi điều tra viên do khả năng đánh giá đặc điểm, hoàn cảnh của từng hộ còn hạn chế, chỉ căn cứ vào thu nhập nên dẫn đến có trường hợp công nhận hộ nghèo chưa chính xác. Cụ thể, hộ anh Ngô Văn Thừa tại ấp Hoà Bình, xã Hoà Hiệp, huyện Tân Biên, được công nhận là hộ cận nghèo (gia đình có 3 nhân khẩu chồng, vợ và 1 con trai 14 tuổi, người vợ bị bệnh; chồng ốm yếu, lao động khi được, khi không; người con 14 tuổi đã bỏ học, chưa lao động được), nhưng điều tra viên lại xác định thu nhập của mỗi người là 466.000 đồng/tháng, xếp là hộ cận nghèo. Nhưng đoàn khảo sát nhận thấy rằng gia đình này thuộc dạng đặc biệt khó khăn do phải gánh chi phí điều trị bệnh khá lớn của người vợ.

Hạn chế trong thực hiện chính sách

Công tác tuyên truyền về các chế độ, chính sách cho hộ nghèo của địa phương chưa được sâu rộng, nên nhiều hộ nghèo chưa biết được mình thuộc diện nghèo nào, được hưởng những chính sách gì, dẫn đến một số trường hợp chưa được hưởng chính sách theo quy định. Cụ thể như gia đình anh Đặng Chí Hiếu thuộc diện hộ cận nghèo ở ấp Hoà Bình, xã Hoà Hiệp, huyện Tân Biên nhưng vẫn phải đóng tiền mua BHYT cho 2 con đi học với số tiền là 290.000 đồng/học sinh/năm. Còn hộ chị Cao Ngọc Muội cũng thuộc diện cận nghèo tại ấp Bến Kinh, xã Đôn Thuận, huyện Trảng Bàng, trước đây khi con còn đi học vẫn phải đóng học phí cho con.

Chính sách tín dụng cho hộ nghèo nhằm mục đích hỗ trợ vốn giúp hộ nghèo phát triển sản xuất, chăn nuôi để cải thiện đời sống, vươn lên thoát nghèo, hiện nay, mức vay tối đa cho hộ nghèo theo quy định là 50 triệu đồng, nhưng qua khảo sát không hộ nào vay được đến 50 triệu đồng, đa số vay chỉ từ 10 - 20 triệu đồng. Cũng có một số hộ vay vốn không vì mục đích phát triển sản xuất mà sử dụng tiền để trị bệnh, tiêu xài trong gia đình nên không có khả năng trả nợ.

Ngoài ra, một số chính sách khi thực hiện vẫn còn những mặt hạn chế như: Chính sách hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo không có đất ở đến nay vẫn chưa có biện pháp giải quyết, nhiều hộ vẫn còn ở nhờ trên phần đất công, nhà cửa chắp vá, xiêu vẹo; nhiều hộ Việt kiều từ Campuchia về nước chưa có hộ tịch, hộ khẩu và giấy chứng minh nhân dân nên dù nằm trong danh sách hộ nghèo vẫn không được hưởng các chế độ, chính sách cho hộ nghèo.

Qua khảo sát, nắm được những hạn chế, vướng mắc trong thực hiện chính sách cho hộ nghèo, Ban Văn hoá - Xã hội HĐND tỉnh đã kiến nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trong quy trình điều tra, rà soát hộ nghèo, xem xét điều chỉnh quy định phải có 50% hộ dân tại địa bàn tham gia bình xét hộ nghèo vì thực tế quy định này không thực hiện được. Đồng thời trong bình xét, cần quy định cụ thể thành phần tham dự phải có đầy đủ ban, ngành, đoàn thể ấp, tổ dân cư tự quản và có ý kiến của ít nhất 2 hộ tứ cận với hộ nằm trong danh sách bình xét hộ nghèo.

Đối với UBND tỉnh, Ban Văn hoá - Xã hội đề nghị xem xét đưa ra chỉ tiêu giảm nghèo hợp lý cho giai đoạn 2016 - 2020 để giảm áp lực về chỉ tiêu cho các địa phương; chỉ đạo công tác điều tra cho những năm sau cần chú ý đến đặc điểm của từng hộ để đưa vào danh sách hộ nghèo chính xác hơn. Song song đó, cần tập trung hơn nữa việc tuyên truyền chế độ, chính sách cho hộ nghèo; thông báo cụ thể các chính sách hộ nghèo được thụ hưởng; tư vấn cho hộ nghèo, hộ cận nghèo mạnh dạn vay vốn, sử dụng có hiệu quả; đồng thời bổ sung nguồn vốn vay cho đối tượng diện hộ nghèo, hộ 150% chuẩn nghèo; hộ thoát nghèo…

Mai Trần