Học sinh lớp 12 Trường THPT Tây Ninh trong ngày cuối cùng của năm học.

Stress do học tập...…

Theo kết quả nghiên cứu, có hơn 47% số học sinh được khảo sát nói rằng mình bị nhiều áp lực bởi việc học hằng ngày; hơn 34% cho rằng có quá nhiều cạnh tranh trong lớp học; gần 60% trả lời có áp lực do nghĩ về tương lai và khoảng 32% than phiền về việc bị phụ huynh quan tâm quá nhiều đến việc học tập, từ đó tạo nên áp lực cho các em.

Cũng theo kết quả nghiên cứu, khối lượng học tập là một gánh nặng đối với học sinh, hơn 70% học sinh được khảo sát đều nhận định: có quá nhiều bài tập ở trường, chưa kể số lượng bài tập được giao về nhà làm và các bài thi, kiểm tra. Hơn 80% học sinh bày tỏ mối lo lắng về điểm số, bởi điểm số không như mong đợi dễ làm cho cha mẹ các em thất vọng và bản thân các em cũng thấy lo sợ về tương lai…

Tất cả những hiện tượng nêu trên nếu kéo dài thì sẽ ảnh hưởng đến sức khoẻ- không chỉ thể chất mà còn cả tinh thần của học sinh. Điều này được minh chứng qua kết quả nghiên cứu: hơn 71% học sinh có biểu hiện chán nản, thất vọng trong học tập. Các triệu chứng khác như thiếu tự tin, khó tập trung trong học tập cũng chiếm một tỷ lệ tương đối cao.

Kết quả đối chiếu, so sánh của nhóm nghiên cứu cho thấy tỷ lệ học sinh có dấu hiệu stress hoặc thật sự đã bị stress do học tập ở Tây Ninh tương đương với TP. Hồ Chí Minh và tỉnh Long An. Điều này có thể đưa đến nhận định rằng sự căng thẳng do việc học hành không chỉ xảy ra ở các thành phố lớn mà còn phổ biến ở các khu vực nông thôn (thậm chí cả vùng sâu, vùng xa).

Điều này có nghĩa stress do học tập không còn là chuyện vùng miền mà đã trở thành vấn đề có tính hệ thống trong giáo dục của Việt Nam. Nó không chỉ là vấn đề của giáo dục mà còn là vấn đề liên quan đến sự phát triển của con người và xã hội. Kết quả nghiên cứu cho biết có hơn 32% học sinh Tây Ninh thật sự đã bị stress do học tập.

Theo nhóm tác giả, với một hệ thống giáo dục chưa hoàn chỉnh thì các cá nhân xuất sắc, biết thích nghi với môi trường vẫn có thể phát triển tốt. Ví dụ, hằng năm Tây Ninh vẫn có nhiều em học sinh giỏi, đạt điểm cao trong các kỳ thi. Tuy vậy, hệ thống giáo dục không tốt, chưa hoàn chỉnh sẽ khiến cho phần lớn cá nhân khác bị ảnh hưởng tiêu cực, trong đó một hệ thống giáo dục tốt sẽ tạo điều kiện cho những cá nhân không xuất sắc có thể phát triển bình thường, và những cá nhân xuất sắc thì có cơ hội phát triển vượt bậc.

Nhóm nghiên cứu ghi nhận: trong số các huyện và thành phố của Tây Ninh đã qua khảo sát, điều tra, tỷ lệ học sinh bị stress do học tập có sự khác biệt nhất định. Nơi mà số học sinh có biểu hiện stress cao nhất là Hoà Thành, thấp nhất là huyện Tân Biên. Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ở những gia đình có từ hai con trở lên thì tỷ lệ con em bị căng thẳng thần kinh thấp hơn những gia đình chỉ có một con.

Để giải quyết các nguyên nhân gây ra áp lực trong học tập cần có sự điều chỉnh của cả hệ thống giáo dục, và điều này được nhìn nhận là không hề dễ dàng.

Ngoài vấn đề học tập, mối quan hệ với bạn bè cũng được xem là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng stress trong học sinh. Kết quả nghiên cứu cũng cho ra kết quả như sau: số học sinh bị bắt nạt về thể chất và tinh thần khiến sinh ra stress chiếm tỷ lệ tương đương với số em bị stress do học tập.

Những học sinh có tranh cãi gay gắt với thầy cô giáo hoặc bị thầy cô la mắng, hăm doạ hoặc bị phạt thì tình trạng bị stress cao hơn khoảng từ 22 - 40%  so với những học sinh không bị như vậy. Điều này nói lên việc học sinh bị căng thẳng tinh thần không chỉ do học hành, bài vở mà còn do các nguyên nhân khác có liên quan đến vai trò của nhà trường.

...Và nhiều bất ổn tâm lý khác

Kết quả khảo sát của nhóm nghiên cứu xác định: có gần 27% học sinh Tây Ninh có tâm lý buồn phiền từ nhẹ đến nặng. Tỷ lệ này được nhìn nhận là thấp hơn TP.Hồ Chí Minh và Long An, song nếu so sánh với các tiêu chuẩn của nhiều quốc gia trên thế giới có liên quan vấn đề này thì con số vừa nêu thuộc loại quá cao.

Theo kết quả nghiên cứu thì học sinh trung học phổ thông ở huyện Trảng Bàng có tỷ lệ buồn phiền cao nhất (gần 35%) trong khi học sinh ở Bến Cầu chỉ khoảng 20%. Nhóm nghiên cứu ghi nhận: học sinh ở bậc học càng cao thì các trường hợp rơi vào trạng thái buồn phiền càng nhiều hơn; tỷ lệ này ở học sinh lớp 10 chỉ chiếm 23% nhưng ở lớp 12 là 30%.

Trên phương diện giới tính, số học sinh nam gặp buồn phiền về tâm lý thường thấp hơn so với học sinh nữ. Đây là ghi nhận chung ở Tây Ninh cũng như TP. Hồ Chí Minh và Long An. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến trạng thái buồn phiền của học sinh, trong đó có những nguyên nhân quan trọng như mất người thân, cha mẹ thất nghiệp hoặc ly hôn.

Học sinh THPT trong một cuộc thảo luận về tình trạng buôn bán người.

Hơn 6% học sinh trung học phổ thông hút thuốc lá là con số mà nhóm thực hiện đề tài thu thập được tại Tây Ninh (cao gần gấp đôi so với TP Hồ Chí Minh và gần gấp ba so với Long An). TP Tây Ninh và huyện Tân Châu có tỷ lệ học sinh hút thuốc lá cao nhất (gần 11%) và con số thấp nhất thuộc về  huyện Bến Cầu (1,5%).

Theo ghi nhận, gia đình nào có người nghiện chất kích thích, các thành viên trong gia đình cư xử bạo lực với nhau, hoặc nơi nào có nhiều người hút thuốc lá thì tỷ lệ học sinh hút thuốc lá cao hơn so với những môi trường khác. Tình trạng xung đột trong môi trường giáo dục cũng khiến học sinh tìm đến với thuốc lá.

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, những học sinh bị bạn bè bắt nạt, bị thầy cô hoặc nhân viên trong trường la mắng cũng dễ dẫn đến hành vi hút thuốc lá. Học sinh có học lực càng khá, giỏi thì càng ít tìm đến với thuốc lá và ngược lại; sự chênh lệch về tình trạng hút thuốc lá giữa hai nhóm đối tượng này cách nhau gần 5 lần.

Kết quả điều tra, thu thập được còn cho thấy hơn 37% học sinh Tây Ninh có sử dụng rượu bia, tạm suy ra cứ 3 học sinh thì có một em uống rượu bia. Tỷ lệ này theo nhìn nhận của nhóm tác giả nghiên cứu là rất cao, ở các nước tiên tiến văn minh thì đây chính là hành vi vi phạm pháp luật.

Thống kê theo lứa tuổi, nhóm tác giả thu được số liệu: tỷ lệ học sinh lớp 12 uống rượu, bia cao gấp rưỡi so với học sinh lớp 10. Trong khi đó, tỷ lệ học sinh lớp 10 và 11 uống rượu, bia là “ngang cơ” nhau. Số nam sinh uống rượu cao hơn 1,5 lần so với nữ sinh. Tuy vậy, tỷ lệ nữ sinh uống rượu bia cũng chiếm khoảng 30%.

Trảng Bàng (nơi có tỷ lệ học sinh buồn phiền cao nhất) là địa phương “dẫn đầu toàn đoàn” về tỷ lệ học sinh uống chất có cồn- hơn 46%. Học sinh Bến Cầu được ghi nhận là “hiền nhất” nhưng tỷ lệ sử dụng rượu bia cũng chiếm gần 30%.

Theo giải thích, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh uống rượu là do các em phải trải qua thời thơ ấu không hạnh phúc, các thành viên trong gia đình cư xử bạo lực, trong nhà có người bị tâm thần hoặc cha mẹ đã ly hôn. Kết quả nghiên cứu cho thấy, việc học sinh bị bạn bè bắt nạt không liên quan đến hành vi uống rượu, nhưng nếu mối quan hệ với thầy cô giáo và kết quả học tập không tốt thì ngược lại. Những học sinh có xung đột với thầy cô, nhà trường đều dễ đến với bia rượu hơn so với những em không rơi vào trường hợp này.

Đừng bỏ mặc các em

Theo khuyến nghị của nhóm nghiên cứu, gia đình, nhà trường và xã hội đều phải có trách nhiệm trong việc giảm thiểu những nguyên nhân gây ảnh hưởng đến sức khoẻ tâm thần của học sinh. Sự can thiệp, giúp đỡ có thể bằng nhiều hình thức khác nhau nhưng đều phải hướng đến mục đích: bảo đảm môi trường an toàn, lành mạnh, thân thiện cho các em- những chủ nhân tương lai đất nước, giúp các em phát triển đúng đắn về thể chất, tinh thần và cả nhân cách.

VIỆT ĐÔNG