Lễ hội Tiên Công xuân Giáp Ngọ 2014 khai hội từ mồng 5 đến mồng 7 tháng Giêng âm lịch (mồng 4 đến 6-2-2014). Đây là lễ hội rước người, nghinh rước các cụ thọ 80, 90, 100 tuổi lên miếu đường ở xã Cẩm La bái tạ tổ tiên là các vị Tiên Công từ kinh thành Thăng Long, thời Hậu Lê ra cửa biển Bạch Đằng “Trúc hải thành điền” lập nên quê hương Hà Nam.

Lễ hội Tiên Công năm nay có ý nghĩa đặc biệt chào mừng kỷ niệm 580 năm (1434-2014) các vị Tiên Công khai hoang lấn biển, lập làng. Đây là một trong 3 lễ hội lớn của thị xã. Năm nay, cư dân các phường, xã Hà Nam mất mùa biển, mùa đồng, nên các đám rước cũng nhiều phần hạn chế, ít các đám rước lớn. Tuy nhiên các gia đình có cha mẹ, ông bà thượng thọ, con cháu vẫn rất háo hức chuẩn bị từ trong tháng Chạp.

Gia đình cụ Lê Đức Hạnh (phường Phong Hải), hai cụ song thọ 80 tuổi.

Lễ mừng thọ tại gia đình diễn ra rất long trọng, thiêng liêng. Cụ Thọ mặc áo gấm đỏ hoặc xanh thêu chữ Thọ, được “đăng quang” lên ghế Thọ trải nệm hoa ngồi cạnh hương án. Từ ngày đó, dù trong họ thuộc hàng con cháu chăng nữa cũng đều được phong gọi là “Cụ Thượng” một cách cung kính. Con cháu, họ hàng, xóm láng, bằng hữu... đến mừng, từng hàng đứng trước Cụ Thượng trịnh trọng dâng lễ, kính cẩn tung hô, chắp tay quỳ lạy, tay bắt mặt mừng, thật là cảm động. Sau đó mọi người cùng dự tiệc Thọ với Cụ Thượng và gia đình; chí ít cũng nhận một chén rượu lấy lộc, lấy may đầu xuân. Lễ mừng thọ sôi động tới gần nửa đêm mới vãn.

Ngày mồng 5, mồng 6, các đồng chí lãnh đạo Thị uỷ, HĐND, UBND, MTTQ và các cơ quan đoàn thể của thị xã và các phường, xã về dâng hương tưởng niệm các vị Tiên Công và tham gia lễ hội. Đêm mồng 6, Nhà văn hoá thị xã, đội văn nghệ xã Cẩm La tổ chức đêm thơ, chiếu chèo, hát múa rộn ràng. Người các nơi đổ về vừa vào bái đường dâng lễ, vừa xem chiếu chèo, hát đúm, hát quan họ...

Ngày trước, các ả đào, cô đồng ngồi hát chầu văn, hát chèo đò; trai gái các làng hát đúm, cầm cổ tay nhau đối đáp suốt đêm. Những dịp lễ hội gần đây, nhiều ông bà sáu, bảy mươi tuổi vẫn đến hát đúm nhớ lại thời xuân sắc…

Sáng mồng 7, các ngả đường làng quê tưng bừng vào hội chính. Các đoàn rước từ các làng ổn định nghi thức đội hình từ tinh mơ bắt đầu chuyển động theo nhịp trống khẩu và tiếng trống múa kỳ lân dồn dập, thôi thúc. Đội nữ tân rước cờ, rước bát biểu, đồ tế khí cổ… bước hai hàng dọc nghiêm trang theo nhịp trống khẩu.

Tiếp theo là các mâm lễ vật đủ sắc màu, gồm hoa quả, trầu cau, bánh dày, bánh dẻo, rượu hồng, thủ lợn… ánh lên đầy vẻ phồn thực. Phường nhạc bát âm tấu réo rắt, ngân nga. Khói trầm toả thơm nghi ngút. Bộ võng đào có Cụ Thượng ngả lưng thanh thản. Võng do 2 trai tráng khăn xếp áo the khênh rước bằng đòn sơn tạc đầu rồng bước chậm từng nhịp một. Người cầm lọng xanh che võng vừa đi vừa xoay lọng rất khéo. Có nhiều Cụ Thượng khoẻ mạnh đi bộ giữa bầy con cháu ôm hoa tháp tùng. Có những cặp song Thọ cụ ông nắm tay cụ bà ung dung như thuở còn xuân.

Năm nay, có 206 cụ thọ 80, 90, 100 tuổi thuộc vùng “Tứ xã” Hà Nam ở Phong Cốc, Cẩm La, Phong Hải, Yên Đông, Hà An, Nam Hoà và các nơi về tham dự lễ hội. Trong đó làng Yên Đông (phường Yên Hải) có 1 cụ 100 tuổi (duy nhất cả lễ hội), 2 cụ 90 tuổi, 25 cụ 80 tuổi; họ Dương Đình có 5 cụ 80 tuổi, 1 cụ 90 tuổi; xã Cẩm La có cụ Lê Đồng Tâm hiện định cư tại Canada cũng về tổ chức lễ thượng thọ 80, cụ Dương Đình Thức, nguyên Trưởng Phòng VHTT huyện, thượng thọ 80 trong niềm vui đón nhận một cháu ngoại đang làm việc tại Mỹ đậu tiến sĩ ngành điện tử…

Lễ hội năm nay ít các gia đình tổ chức rước lớn, nhưng cũng có những đoàn rước đã thể hiện khá đầy đủ tính truyền thống, mang về lễ hội nhiều sắc màu rực rỡ; trong đó có đoàn rước lớn tập thể 25 Cụ Thượng của làng Yên Đông.

Sau lễ rước, các cụ Thọ kế bước vào miếu đường bái lạy Tiên Công. Các ông văn trịnh trọng đọc bài văn tế tạ ơn công đức 17 vị Tiên Công, cầu “nhân khang vật thịnh”, ruộng đồng “phong đăng hoả cốc”, “Quốc thái dân an”. Sau phần lễ là phần hội. Lệ cổ có trò đánh vật mở đầu: Bầu hai Cụ Thượng còn khoẻ mạnh đánh vật tượng trưng, rồi mỗi cụ vác một hòn đất đã xẻ sẵn đắp vào nền miếu (thể hiện truyền thống đắp đê lấn biển). Sau hôm đó, các làng xã mới được động thổ, đào móng làm nhà, ra quân làm thuỷ lợi…

Nay trò này đã được khôi phục trong lễ hội. Trên sân lễ hội còn diễn ra nhiều trò chơi khác như đu xuân, đánh vật, chọi gà, đánh tổ tôm điếm, cờ người, hát đúm… Năm nay, tối mồng 6, Phòng VHTT, Trung tâm VHTT thị xã tổ chức đêm liên hoan “Sắc Xuân” với chương trình ca nhạc và hát dân ca chủ đề về truyền thống và phát huy nét đẹp văn hoá Bạch Đằng giang. Sáng mồng 7, lần đầu tiên đưa vào lễ hội chương trình: Hát dân ca trên thuyền nan trên hồ cửa miếu Tiên Công với sự tham gia của các CLB Nghệ thuật thị xã, CLB Dân ca xã Cẩm La và CLB Hát đúm Hà Nam… rất được công chúng hưởng ứng, cổ vũ.

Truy ơn công đức người xưa, đề cao kính trọng tuổi già, bên cạnh thể hiện lòng hiếu thảo, còn là giá trị trường tồn của phong tục, của văn hoá các cư dân vùng đất Hà Nam.

Theo Báo Quảng Ninh