Nghi thức dâng hương và chúc văn khánh thành cổng nghĩa trang Bàu Cheo.

Nhớ thuở xưa, thôn Gia Bình chính thức được thành lập vào năm 1845 sau quyết định của quyền Tuyên phủ sứ Tây Ninh Cao Hữu Dực. Khi đó, Gia Bình là một trong 12 thôn mới thành lập thuộc tổng Hàm Ninh, huyện Quang Hoá, phủ Tây Ninh. Trong công cuộc lập thôn Gia Bình đã lưu dấu công lao của các bậc tiền nhân đang an nghỉ tại nghĩa trang Bàu Cheo.

Tiêu biểu có hai ngôi mộ của đức ông Dương Tấn Phong- tổ tộc họ Dương Gia Bình cùng đức ông Dương Tấn Quá khẩn hoang mở cõi, khai cơ lập nghiệp, quy dân lập thôn, xây dựng nên các thiết chế văn hoá - xã hội tại Gia Bình. Với công lao to lớn đó, các ngài được cư dân tôn làm thành hoàng bổn cảnh phụng thờ tại đình Trung Gia Bình.

Nơi nghĩa trang vẫn còn di tích bàu nước và hàng trăm ngôi mộ, thuộc nhiều thế hệ. Bên cạnh mộ của nhị vị tiền hiền họ Dương, còn có nhiều ngôi mộ của các nhân vật danh tiếng như Đại Hương cả Lê Văn Thuận, danh hoạ Tạ Văn Kiến (thường gọi là họa sĩ Năm Kiến, nghệ danh Hoà Bình)...

Khu nghĩa trang còn nhiều ngôi mộ cổ bằng đá ong, đá xanh, hợp chất... đậm chất mỹ thuật, bia mộ khắc chữ Nho, về sau phần nhiều các mộ khắc song ngữ Hán - Việt hay thuần chữ quốc ngữ. Kiểu dáng của những ngôi mộ mang nét đặc trưng của các tộc người, dòng họ và từng giai đoạn thời gian từ cổ, xưa đến hiện đại.

Các vị bô lão, thân dân, người dân và đoàn viên thanh niên tham dự lễ khánh thành cổng nghĩa trang Bàu Cheo.

Tháng 9.2022, nhà nghiên cứu Dương Công Đức- Phó trưởng Ban Quản lý nghĩa trang Bàu Cheo cùng với người dân địa phương lập bia lưu niệm “Nghĩa trang cổ mộ Bàu Cheo” để tỏ lòng hiếu kính và kỷ niệm 177 năm (1845 - 2022) thành lập thôn Gia Bình. Trên bia có khắc dòng chữ: “Nguyện đời đời ghi sâu ơn đức, công lao của các bậc tiền nhân”.

Đến cuối năm 2024, nhà nghiên cứu Dương Công Đức đứng ra xây dựng cổng và đường dẫn vào nghĩa trang Bàu Cheo. Phần cổng được xây dựng theo lối kiến trúc xưa ở Nam bộ, mái lợp ngói, mặt trước đắp chữ “Nghĩa trang Bàu Cheo. Gia Bình - Trảng Bàng - Tây Ninh”, mặt sau đề “Đời đời nhớ ơn công lao tiền nhân”.

Ban Khánh tiết đình Trung Gia Bình cùng người dân cúng tạ mả các vị tiền hiền ở nghĩa trang Bàu Cheo.

Công trình được hoàn thành và do Đoàn phường Gia Bình tổ chức khánh thành vào ngày 27 tết Giáp Thìn. Buổi lễ được tổ chức trang trọng theo nghi thức cổ truyền với sự chứng kiến của đồng chí Cao Văn Thanh- Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân phường Gia Bình, nhà nghiên cứu Nguyễn Quốc Việt- nguyên Phó Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Tây Ninh, Ban Khánh tiết đình Trung Gia Bình, Ban Quản lý nghĩa trang Bàu Cheo, họ Dương Gia Bình, các vị bô lão, thân nhân, người dân và đoàn viên thanh niên.

Trong trang phục áo dài truyền thống, mọi người cùng dâng hương ở hương án đặt giữa cổng nghĩa trang. Sau khi cúng ở cổng, mọi người cùng thắp hương trên các mộ phần trong nghĩa trang.

Các vị bô lão, thân dân và người dân tham dự lễ tạ mả các vị tiền hiền.

Việc để cho Đoàn phường Gia Bình tổ chức lễ khánh thành cũng là một cách giáo dục truyền thống đến thế hệ trẻ truyền thống uống nước nhớ nguồn, nhớ ơn các bậc tiền nhân có nhiều đóng góp cho quê hương Gia Bình.

Sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ, nhà nghiên cứu Dương Công Đức cùng người dân nơi đây tiếp tục trùng tu mộ của hai vị tiền hiền Dương Tấn Phong và tiền hiền Dương Tấn Quá, tôn tạo thêm cảnh quan trong khu nghĩa trang. Đến trung tuần tháng 4 (nông lịch) thì việc thành. Hai ngôi mộ được trùng tu bề thế theo kiểu thức mộ cổ vùng Nam bộ với bình phong, tường bao quanh mộ, bia mộ, trên các mộ trang trí hoa sen, sơn màu truyền thống, riêng mộ tiền hiền Dương Tấn Phong có cổng dẫn vào xây thấp để người vào thăm mộ cúi đầu chào tiền nhân.

Nơi phần mộ tiền hiền Dương Tấn Quá còn lưu giữ được bia đá xanh từ thuở ban đầu lập mộ có nội dung “Dương phủ. Cao huyền thượng cổ Dương Tấn Quá. Chi vị”. Một số ngôi mộ xung quanh cũng được trùng tu. Nghĩa trang còn được trồng các cây lớn trong khuôn viên, xây dựng khách đình để người thân đến viếng mộ chuẩn bị đồ cúng, nghỉ ngơi và hàn huyên tâm sự.

Mộ tiền hiền Dương Tấn Quá sau khi trùng tu.

Ngày 18.5.2025, Ban Quản lý nghĩa trang Bàu Cheo tổ chức lễ tạ mả. Buổi lễ diễn ra với sự tham gia của Ban Khánh tiết đình Trung Gia Bình, Đoàn phường Gia Bình, các vị bô lão, thân nhân và người dân địa phương.

Mọi người đến cúng tạ mả đem theo hoa, quả, nhang, đèn, heo quay, gà luộc, bánh ít, bánh bông lan... Nghi thức tạ mả do ông Vương Văn Mum- Trưởng Ban Khánh tiết cùng Ban Khánh tiết đình Trung Gia Bình thực hiện theo truyền thống, rồi lần lượt các thế hệ hậu bối vào dâng hương và tham quan các ngôi mộ tiền nhân. Sau phần nghi lễ, các vị bô lão họp tại nghĩa trang để thống nhất các việc tiếp tục trùng tu, tôn tạo, đề ra nội quy chăm sóc tốt nghĩa trang và chọn ngày 25 tết hằng năm từ 7 giờ đến 10 giờ là thời gian tảo mộ chung của các tộc họ.

Phí Thành Phát